James Watt

James Watt (19. januar 1736–25. august 1819) var ein skotsk matematikar og ingeniør. Vidareutviklinga hans av dampmaskina, ein stempeldampmaskin i perioden mellom 1765 og 1769, vert rekna som ein sterkt medverkande årsak til den industrielle revolusjonen.^[3] James Watt innførte omgrepet hestekraft for effekten til dampmaskinar. SI-eininga for effekt, watt, er oppkalla etter han.^[4][5]

James Watt
Portrett av James Watt (1736–1819) av Carl Frederik von Breda
Fødd	19. januar 1736 Greenock
Død	25. august 1819 Heathfield Hall
Bustad	Glasgow så Handsworth i Storbritannia
Statsborgarskap	Storbritannia
Nasjonalitet	Skottland
Område	maskinteknikk, dampmaskin, Oppfinningar, instrumentmaker
Yrke	ingeniør, kjemikar, fysikar, oppfinnar, gründer, matematikar, teknikar
Institusjonar	University of Glasgow
Alma mater	University of Glasgow
Kjend for	Utbetring av dampmaskinen
Influerar	Joseph Black Adam Smith
Ektefelle	Ann MacGregor, Peggy Miller
Barn	James Watt, Margaret Watt, Gregory Watt, Janet Watt
Medlem	Royal Society Det franske vitskapsakademiet Royal Society of Edinburgh Lunar Society of Birmingham
Religion	Church of Scotland,[1] seinare deist[2]
Signatur

Liv og virke

Watt blei fødd i Greenock nær Glasgow i Skottland. Far hans var instrumentmakar som tilverka og reparerte navigasjonsinstrument. Då James var 19 drog han til London for sjølv å læra seg dette yrket. Av ein ukjend grunn fullførte han ikkje lærlingetida, men drog tilbake til Skottland, der han etter fleire forsøk fekk arbeid som matematisk instrumentmakar ved universitetet i Glasgow. Her kom han i kontakt med vitskapleg nyskaping, mellom anna dampmaskinen laga på 1700-talet av engelskmannen Thomas Newcomen, og arbeidet hans støtta seg på eit inngåande studium av dampmaskina hans, og vitskaplege målingar av damptrykket, temperaturen og spesifikt volum, som Watt utførte som universitetsmekanikar i Glasgow frå 1759.

Han tok i 1769 patentet som vart avgjerande for utviklinga til dampmaskina i langt over eit hundreår. I 1774 starta Watt i samarbeid med Matthew Boulton den første store dampmaskinfabrikk i Soho ved Birmingham som, takka vere forlenginga av patentet, inntil 1800 hadde ei monopolstilling for framstilling av dampmaskinar. I industrielle føretak var det naudsynt å tilføre energien ved ei roterande rørsle, og Watt prøvde ulike konstruksjonar for å overføre stempelets fram- og tilbakegåande til roterande rørsle.

Watt fann mellom anna opp sentrifugalregulatoren, indikatoren, parallellogramlikeføring og vasstandsglas. South Kensington Museum i London oppbevarer ei større mengd originalmodellar av Watt frå utviklingstida. Watt medverka til utarbeidinga av metersystemet. Etter 1800 trekte han seg tilbake frå det daglege arbeidet i Soho og dreiv mykje med bilethoggararbeid.