John Speed

John Speed (1551 eller 1552-28. juli 1629) var ein engelsk kartograf og historikar.^[1][2][3] Han og Christopher Saxton er dei best kjende engelske kartmakarane frå tidleg moderne tid.^[4][5][6]

John Speed
Fødd	1551 Farndon
Død	28. juli 1629 London
Nasjonalitet	Det sameinte kongeriket Storbritannia og Irland
Område	kartografi
Yrke	kartograf, historikar, kartfremstiller
Barn	John Speed

Liv

Speed var fødd i landsbyen Farndon i Cheshire som son av skreddaren John Speed. Han gjekk etterkvart inn i faren sitt yrke.^[7][8][9]

Speed arbeidde i London, der han blei borgar og Merchant Taylor,^[10] og blei lagt merke til av «lærde» personar.^[11] Ein av desse var sir Fulke Greville, som gav han økonomisk støtte slik at han kunne via seg til forsking. I 1598 hadde han nok støtte til å gje opp manuelt arbeid og driva med forsking på fulltid.^[12] Som løn for tidlegare arbeid gav dronning Elisabet han løyve til å bruka eit rom i Custom House.

Speed gifta seg med Susanna Draper i 1575 og fekk fleire barn. Ein kjenner ikkje til kor mange, men ein av dei var ein son som også heitte John Speed, og som blei ein «lærd» mann med ein doktorgrad.^{[13][14][15][16][17][18]}

Rundt 1595 gav Speed ut eit kart av det bibelske Kanaan. I 1598 presenterte han karta sine til dronning Elisabet, og i 1611–1612 gav han ut kart over Storbritannia, moglegvis med hjelp frå sonen til å studera engelske byar.^[19][20][21]

I juli 1629, 77 eller 78 år gammal, døydde Speed.^[22] Han blei gravlagd ved sida av kona si i kyrkja St Giles-without-Cripplegate ved Fore Streeti London.^[23][24][25] Seinare blei det sett opp eit minnesmerke til John Speed bak altaret i kyrkja.^[26]

Virke

Speed teikna opp historiske kart i 1601 og 1627 som viste invasjonane av England og Irland, mellomalderen og samtida i England. Dei ferdige versjonane av karta var fargerike og attraktive.^[27][28]

Oppmuntra av William Camden byra Speed på sin Historie of Great Britaine, som kom ut i 1611.^[29][30] Sjølv om han truleg hadde tilgang til historiske kjelder som seinare er gått tapt (han brukte i det minste verka til Saxton og Norden), er verket hans som historikar no rekna som underordna i høve til kartmakinga hans. Dette omfattar kart over byar der mange er den fyrste visuelle nedteikninga av byen dei viser.^[31] I åra som leia opp til uttgjevinga av dette atlaset sende han brev til sir Robert Cotton for å be om hjelp til å samla dei nødvendige materiala.^[32]

Speed sitt atlas The Theatre of the Empire of Great Britaine kom ut i 1611 og 1612, og omftata dei fyrste individuelle karta over fylke i England og Wales i tillegg til kart av Irland og eit generelt kart av Skottland.^[33][34][35]

Dei fleste av fylkeskarta, men ikkje alle, hadde også bykart. Dei som viste Scale of Passes var stader han hadde kartlagd sjølv.I 1627, to år før han døydde, gav Speed ut Prospect of the Most Famous Parts of the World, det fyrste verdsatlas laga av ein engelskmann. Det kosta 40 shilling, slik at berre rikare kundar og bibliotek kunne kjøpa det. Fleire eksemplar har overlevd til våre dagar.^[36][37]

I 1611 gav han også ut The Genealogies recorded in the Sacred Scriptures according to euery family and tribe with the line of Our Sauior Jesus Christ obserued from Adam to the Blessed Virgin Mary, ei bibelsk stamtavle som blei printa opp att fleire gonger på 1600-talet.^[38] I mange år blei denne korte pamfletten bunde inn i alle utgjevingar av den engelske Bibelen. Kong James sjølv gav Speed eit patent til å få fortenesta av dette som løn for det store arbeidet sitt.^[39] Han teikna også kart over Kanaløyane, Polen og Amerika.^{[40][41][42][43]} I året han døydde blei endå ei samling kart over Storbritannia son han hadde laga året før gjeven ut.^[44][45]

Galleri

• 
  Speed sitt kart over Wales frå 1610
• 
  Døme på eit insett bilde i Speed sitt kart over Wales frå 1610
• 
  Countie Pallatine of Lancaster frå 1610
• 
  Firesidrers veggkart over Kanaan frå 1595
• 
  Kart over Wilshire frå 1610 med byplan over Salisbury og eit bilde av Stonehenge
• 
  Northamptonshire, 1610
• 
  A New Mape of Ye XVII Provinces, 1626 (Nederlanda)
• 
  The Kingdome of China, 1626
• 
  A New And Accvrat Map of the World, 1646
• 
  Jamaica, 1676
• 
  Jakob VI, avbilda i Royal Map of Scotland frå 1610
• 
  kart over York frå 1611

Bykart

• 
  Bedforde, 1611
• 
  Dubline, 1610; gjentrykk frå 1896
• 
  Monmouth, 1610
• 
  Oxford, 1610
• 
  Redding, 1610
• 
  Bangor, 1610
• 
  Brecon, 1610
• 
  Cardiff, 1610
• 
  Montgomery, 1610
• 
  St David's ,1610

Verk

• The Theatre of The Empire of Great Britaine, Presenting an exact geography of England, Scotland, and Ireland (London 1611–12).
• Theatrum Imperii Magnae Britaine, Latin Edition (London 1616).
• History of Great Britaine Under the Conquests of Romans, Saxons, Danes, and Normans, 1st Edition (London 1611), text at Umich/eebo. Second, Revised Edition (London 1623), page views at Google.
• The Genealogies recorded in the Sacred Scriptures according to euery family and tribe with the line of Our Sauior Jesus Christ obserued from Adam to the Blessed Virgin Mary (London 1611). 1636 printing bound into 1637 Robert Barker bible, page views at Google.
• A Cloud of Witnesses: and they the holy genealogies of the sacred scriptures. Confirming unto us the truth of the histories in Gods most holie word; and the humanitie of Christ Iesus 1st Edition (London 1616). Second Edition (London 1620), text at Umich/eebo.
• England, Wales, Scotland and Ireland: Described and Abridged with Ye Historic Relation of Things Worthy Memory: from a Farr Larger Voulume (London 1627) The "Farr Larger Volume" is The Theatre of The Empire of Great Britaine.
• A Prospect of the Most Famous Parts of the World (London 1627)