Lunde i Telemark

Lunde er ei bygd og ein tettstad i Nome kommune i Telemark. Her ligg Lunde kyrkje.

Lunde
tettstad
Lunde kyrkje frå 1872
Land	Noreg
Fylke	Telemark
Kommune	Nome
Areal	1,59 km²
Folketal	1 566  (2024)
Folketettleik	985 / km²
Postnummer	3825 LUNDE
Innbyggjarnamn	lundehering
Preposisjon	i Lunde
Lunde i Telemark 59.29111111°N 9.10833333°E / 59.29111111; 9.10833333

Bjervamoen tettstad

Lunde jernbanestasjon

Tettstaden i Lunde blei som oftast kalla Bjervamoen. Han har 1 566 innbyggjarar per 1. januar 2024 og ligg 11 km vest for kommunesenteret Ulefoss og 16 km sør for Bø. Staden har vakse fram som stasjonsby ved Sørlandsbanen, der jarnbanestrekninga (Oslo-)Nordagutu-Lunde opna i 1925, mens strekninga fram til Kristiansand blei ferdig først i 1938.

Folketalsutvikling

Folketalsutvikling i Bjervamoen
År			Innbyggjarar
1930			417
1946			540
1950			646
1960			826
1970			1 500
1980			1 653
1990			1 515
2000			1 288
2009			1 512
2012			1 506
Kjelder: SSB: Norske folketeljingar

Lunde sokn

Lunde sokn høyrde til Bø prestegjeld fram till 1867, då dei to sokna Lunde og Ytre Flåbygd blei utskilde og danna Lunde prestegjeld. I 2002 blei Lunde og Ytre Flåbygd slegne saman til eitt sokn, Lunde og Flåbygd sokn, som i 2013 hadde omtrent 2 875 inbyggjarar, 315 av dei i gamle Flåbygd.

Lunde kommune

Samstundes som Lunde prestegjeld blei utskilt frå Bø prestegjeld blei det også oppretta som Lunde kommune (2 257 innbyggjarar) etter å ha høyrt til Bø kommune. Lunde kommune (då med 3 080 innbyggjarar) og storparten av Holla kommune blei slegne saman i 1964, då Nome kommune blei skipa.

Næringsliv

Lundeheringane lever mest av av småindustri og offentleg tenesteyting, og i tillegg er det mange som pendlar ut av bygda. Landbruket har minka i omfang i høve til andre næringar.

I Lunde blei Trollbilen produsert ei kort tid på 1950-talet.

Språk

Målet i Lunde har høyrt til austtelemåla, med tjukk L av både historisk L (kLam i handa) og gamalnorsk rð (nypløgd joLe). Det er det sørlegaste av desse måla, med typiske pronomenformer som me, konn og dekkan, men samstundes med innslag av vikværske trekk som t.d. uomlydt langform av sterkt presens (kommer, graver) og ein del monoftongering (hørt, kjørt). Språket til dei seinare par generasjonane har utvikla seg i retning av grenlandsmål. Eitt døme på dette er at den historiske kløyvde infinitiven (å lesa / å skrive) har ein tendens til å bli skifta ut med e-infinitiv i dei historiske jamvekts- og overvektsorda.

I 1908 blei nynorsk innført som målform i nokre skulekrinsar i Lunde, og før 1920 hadde omtrent 90% av skulebarna i kommunen nynorsk som skulemål. Frå 1960-talet minka talet på nynorskelevar stort. Den siste nynorskskulen var på Svenseid, og den blei lagt ned i 2009.

Sjå òg

• Tettstader i Telemark

Kjelder

• SSB: «Tettsteder og sentrumssoner. 1. januar 2005. Telemark»
• Kristian Hanto: Språkbruk og språkhaldningar i eit språkdelt skulemiljø : Ungdomsspråk i Lunde i Telemark. Bø: Høgskolen i Telemark 1995.

Bakgrunnsstoff

• Eldre fotografi frå Lunde på nettstaden til Nasjonalbiblioteket