Metrikk

Versemål eller metrikk (av gresk for 'mål') er eit omgrep innan verselære. Metrikk viser til rytmen og rimmønsteret til ei verselinje eller eit dikt.

For andre tydingar av oppslagsordet, sjå Metrikk i matematikk.

Rytme

I norsk og andre germanske språk går det viktigaste skiljet i språkleg rytme mellom betonte og ubetonte stavingar, etter såkalla aksentuerande prinsipp. Nokre stavingar har trykk, andre er trykklette. I eit dikt med eit fast rytmeskjema ser ein då på den regelmessige vekslinga mellom trykktunge og trykklette stavingar. I gammalgresk er det meir fruktbart å skilja mellom korte og lange stavingar, og i antikk metrikk hadde ein derfor eit tilsvarande system, men etter eit kvantifiserande prinsipp. I romanske språk er skilket mellom trykktung og trykklett underordna; i staden teller ein stavingar i kvar linje, og versa er syllabiske.

Frå gresk verselære kjem eit skilje mellom fleire ulike verseføter og nemningane deira (X = trykktung, x = trykklett):

• troké: Xx (vite)
• ditroké: XxXx (overvinne)
• jambe: xX (papir)
• dijambe: xXxX (latinkvarter)
• spondé: XX (påfugl)
• daktyl (daktylos): Xxx (hendene)
• anapest: xxX (appelsin)
• peon: Xxxx (avbetaling)
• amfibrakk: xXx (isteden)
• bakkier: XXx (stilsikker)
• korjambe: XxxX: (underforstått)
• versus adonius: XxxXx (kjærlighetsbrevet)

Rim

Ein skil mellom enderim, midtrim, innrim og startrim. Eit enderim kan vera:

Der bode en underlig gråsprængt en

på den yderste nøgne ø; -

han gjorde visst intet menneske mén

hverken på land eller sjø;

(Frå «Terje Vigen» av Ibsen)

Enderima her er en-mén og ø-sjø.

Midtrim kan vera:

Han fant dens eier

og vant en seier

Her er vant og fant midtrim.

Kjederim er når rima er fordelte nedover i diktet, men ikkje som ei rekkje av midtrim eller enderim. TIl dømes:

Han løp så fort,

forbi det hele.

Ikke dvele, natten kommer

i en sommer som svant bort.

Her er rekkja hele-dvele-kommer-sommer, og kjeda er avslutta med bort-fort.

Dessutan finst stavrim, halvrim, assonans og bokstavrim eller alliterasjon.