Ole Christensen Rømer

Ole Olaus Christensen Rømer (25. september 1644–19. september 1710) var ein dansk astronom, fysikar og teknikar.

Ole Rømer
Ole Rømer måla av Jacob Coning kring 1700
Fødd	25. september 1644(1644-09-25) Århus
Død	19. september 1710 (65 år) København
Nasjonalitet	Danish
Område	Astronomi
Yrke	astronom, fysikar, matematikar, universitetslærar, dommar, oppfinner, politibetjent
Institusjonar	Københavns Universitet
Alma mater	Københavns Universitet Aarhus Katedralskole
Kjend for	lysfarten
Ektefelle	Anne Marie Bartholin
Medlem	Det franske vitskapsakademiet Det prøyssiske vitskapsakademiet
Signatur

Rømer reiste i 1671 til Paris der han var i ti år som medlem av Akademiet og astronom ved Paris-observatoriet. Han påviste i 1676 at lyset har ein endeleg snøggleik. I 1676 vart han professor i matematikk i København, ei stilling han starta i 1681, og i 1705 vart han politi- og borgarmeister i byen.

I Paris brukte han den forseinkinga han observerte ved solformørkingane på Jupiter sin månader når dei var på veg bort frå jorda i forhold til når dei var på veg mot jorda, til å rekne ut lysfarten. Observasjonane gjorde han i 1672, og i 1676 rekna han ut lysfarten til å vere 227 000 km/s, eit avvik på om lag 24 % frå det som er korrekt (300 000 km/s).

Rundetårn i København der Rømer gjorde observasjonane sine. Tårnet vart på midten av 1800-talet flytta til den noverande plasseringa.

Rømer gjennomførte mange praktisk-tekniske reformer, mellom anna når det gjeldt måleeiningar, og han introduserte det første nasjonale systemet for vekt og mål, og innførte det nye fotsystemet som vart innført i Danmark-Noreg, eit system han baserte på eit gjennomsnitt av rhinsk fot. Det viste seg derimot at Rømer sine utrekningar av rhinsk fot var feil, slik at foten måtte omdefinerast i 1698. I 1700 fekk Rømer kongen til å innføre den gregorianske kalenderen i Danmark-Noreg.

Rømer utvikla i 1701 ein av dei første temperaturskalaene, Rømerskalaen. Fahrenheit vitja han i 1708 og utbetra skalaen og resultatet vart Fahrenheit-skalaen som framleis er i bruk i somme land i dag.

Som borgarmeister innførte Rømer gatelamper (oljelamper) i København og arbeidde hardt for å kontrollere tiggarar, fattige, arbeidsløyse og prostituerte i København.

Han fann opp meridiansirkelen. Dei verdifulle handskrivne meridianobservasjonane hans gjekk tapt i ein bybrann i København i 1728, og berre observasjonane hans frå 21.–23. september 1706, kalla Tredagers arbeide (eller Triduum), er bevart.

Sjå òg

• Rhinsk fot
• Fot
• Alen
• Dansk alen