Stavanger domkyrkje

Stavanger domkyrkje er den eldste domkyrkja i Noreg, frå 1100-talet, hovudsakleg bygd i kleberstein. Ho er hovudkyrkja i Stavanger bispedøme. Kyrkja ligg ved Breiavatnet midt i Stavanger. Like ved ligg Stavanger katedralskole.

Stavanger domkyrkje
domkyrkje
Austfronten av Stavanger domkyrkje.
Land	Noreg
Fylke	Rogaland
Kommune	Stavanger
Kyrkjesamfunn	Den norske kyrkja
Bispedøme	Stavanger
Prosti	Stavanger
Innvigd	Omkring 1125
•  Vigd til	Sankt Svithun
•  Endringar	Nytt kor og ombygging mellom våpenhus og skipet etter brann i 1272. Restaureringar i 1554–56, 1743, 1866–74 og i 1999.
Preikestol	1658 av Andrew Smith
Døypefont	Gotisk, truleg perioden 1250–1300
Altar	Altarbord, glasmåleri av Viktor Sparre 1957
Sitjeplassar	750
Stavanger domkyrkje 58.969787°N 5.733162°E / 58.969787; 5.733162
Wikimedia Commons: Stavanger domkirke

Preikestolen i Stavanger domkyrkje.

Historikk

Biskop Reinald, som skal ha kome frå Winchester i England, starta på byrjinga av 1100-talet med å byggja ei domkyrkje i Stavanger. Katedralen stod ferdig kring 1125 eller noko seinare. Byen Stavanger reknar 1125 som det året då byen vart grunnlagd. Katedralen vart vigsla til treeininga og den heilage Svithun, som var vernehelgen for byen.

Vestsida og inngangen til domkyrkja,

Foto: Helge Høifødt

Stavanger vart herja av brann i 1272, og kyrkja vart sterkt skadd. Kyrkja vart bygd opp att av biskop Arne. Kyrkja hadde frå starten vore bygd i romansk stil, men vart bygd på i gotisk stil. Biskop Arnes kor med den storstilte gotiske austfronten vart reist. I tillegg vart det reist eit smalt tilbygg i vest, vestfronten.

Herjingar

Etter reformasjonen blei kyrkja plyndra og relikviar brunne av kommandant Thord Rod. I 1558 henta danskekongen ut fem av kyrkjeklokkene, som ein endå skal kunna høyra utanfor Håstein, der skipet som bar dei forliste.

I 1682 avgjorde kong Kristian V av Danmark-Noreg at bispesetet i Stavanger skulle flyttast til Kristiansand. Bispesetet og Stavanger bispedøme vart oppretta att til Stavanger og domkyrkja sitt åttehundreårsjubileum i 1925. Kong Haakon VII av Noreg sette inn Jacob Christian Petersen som den fyrste biskopen av Stavanger på 250 år.

Restaurasjon

I samband med ei restaurering i 1860-åra vart katedralen endra på utsida. Steinveggane vart pussa og måla over. Kyrkja hadde ikkje lenger så sterkt preg av mellomalderen. Ei større restaurering under leiing av Gerhard Fischer frå 1939 til 1964 førte mykje av mellomalderpreget attende. Det vart mellom anna sett inn nye skulpturar på austfronten av kyrkja. Ei større restaurering vart òg gjort i 1999.

Bakgrunnsstoff

Commons har multimedium som gjeld: Stavanger domkyrkje

• Stavanger Cathedral
• Om arkitekturen til domkyrkja
• Gamle bilete frå Galleri Nor
• «Den doble gaven til Vårherre» Arkivert 2007-09-27 ved Wayback Machine. i Stavanger Aftenblad
• Stavanger domkyrkje i kulturminnesok.no, nettstaden til Riksantikvaren