Sydvest

Sydvest er eit tettsitjande hovudplagg som skal verne hovud, andlet, nakke og hals mot vatn i regnvêr og på sjøen. Sydvestane er laga av oljelerret eller anna vasstett material og har ein brei brem som heng ned i nakken og som dannar ein skugge framfor. Sydvesten blir gjerne brukt saman med oljehyre eller anna regnty.

Ivar Kalleberg med sydvest.

Tysk ubåt-mannskap fra Kriegsmarine med sydvestar 1943.

Foto: Deutsches Bundesarchiv

Islandsk fiskar kledd i gammal, tradisjonell sydvest og fiskarklede av lêr.

Sydvestane vart opphavleg framstilte av bomullslerret innsett med rå eller kokt linolje. Med vulkanisering på midten av 1800-talet kom gummierte stoff på bana, og i dag blir sydvestar ofte laga av vinyl. Namnet tyder opphavleg «vern mot sørvestvind», og er det same på fleire språk: «Südwester» på tysk, «sou'wester» på engelsk, «sydväst» på svensk og «zuidwester» på nederlandsk.

Allereie i 1801 var det ein sydvestfabrikk i Stavanger.

Sydvesten i kunst og reklame

Målaren Christian Krohg brukte sydvesten som typemarkør i meir enn femten av måleria sine av norske sjøfolk, i ein trettiårsperiode frå «Babord litt» (1879) til «Menn overbord» (1907-08), nokre gongar i kombinasjon med oljehyre. Krohg er nesten alltid avbilda i okergul sydvest og oljehyre.

Sydvesten har òg vorte brukt som typemarkør innan reklame. Firmaet Chr. Bjelland & Co registrerte varemerket «Mannen med fisken» i 1905, etter ei teikning av Theodor Kittelsen kor ein lubben mann i sydvest, oljehyre og sjøstøvlar lyfter ein fisk større enn seg sjølv. Ved sida av Kittelsen sin variant er den andre arketypen i reklamen ein eldre, kvitskjegga mann med fast blikk, gjerne òg med snadde. Dette motivet vart etablert av Angus Watson i 1906, då han tok i bruk eit fotografi av den pensjonerte britiske sjømannen William Duncan Anderson som motiv på sine Skippers-etikettar.

Motivet «fura, vêrbiten sjømann med sørvest» er òg brukt i tobakksreklame: Otto Valstad laget «Fiskaren» for Tiedemanns Tobaksfabrik på 1890-talet, med trondheimaren Hans Peter Wiggen (1830–1896) som modell.

Sydvesten er også namnet på lokalavisa for dei sørvestlege bydelane Laksevåg og Fyllingsdalen i Bergen. Søvesten er namnet på ei lokalavis for Hemne og Aure kommunar.

Bakgrunnsstoff

• «DigitaltMuseum: Søk: 'sydvest'». DigitaltMuseum. Henta 21. mai 2012.
• Søkbar digitalkopi av Skinnhyre og sjøklær : fiskerbondens utrustning på 1700- og 1800-tallet av Gunvor Ingstad Trætteberg

Kjelder

• Denne artikkelen bygger på «Sydvest» frå Wikipedia på bokmål, den 14. januar 2013.