Tsjernivtsi

Tsjernivtsi (ukrainsk skrift Чернівці́, rumensk Cernăuți) er ein by sørvest i Ukraina, ved den øvre leia til elva Prut. Tsjernivtsi er det administrative senteret i Tsjernivtsi oblast (provins) - den nordlege, ukrainske delen av den historiske regionen Bukovina. Byen har kring 240 000 innbyggjarar (2001).^[3]

Tsjernivtsi
ukrainsk Чернівці, rumensk Cernăuți
by
Teateret i Tsjernivtsi
Flagg våpen
Kallenamn: Vesle Wien[1][2]
Land	Ukraina
Oblast	Tsjernivtsi oblast
Kommune	Tsjernivtsi bykommune
Høgd	248 moh.
Koordinatar	48°18′0″N 25°56′0″E
Areal	153 km²
Folketal	240 600  (2001[3])
Folketettleik	1 573 / km²
Først nemnd	1408
•  grunnlagd 2	1300-talet
Borgarmeister	Mykola Fedoruk
Tidssone	EET (UTC+2)
•  Sommartid	EEST (UTC+3)
Postnummer	58000
Retningsnummer	+380 372
Tsjernivtsi 48.290833333333°N 25.934444444444°E / 48.290833333333; 25.934444444444
Kart som viser Tsjernivtsi. Kart som viser Tsjernivtsi.
Wikimedia Commons: Chernivtsi
Nettstad: http://www.city.cv.ua/

I lag med byen Lviv vert Tsjernivtsi rekna som eit kulturelt senter i det vestlege Ukraina. Historisk sett var Tsjernivtsi derfor kalla «Vesle Wien».^[1][2] Byen er òg eit stort trafikknutepunkt for veg og jernbane og husar ei internasjonal lufthamn.

Namn

I tillegg til det ukarainske namnet Tsjernivtsi har byen ulike namn på andre språk som har blitt brukt av desse språkgruppene gjennom tidene: Rumensk Cernăuți, tysk og jiddisch Czernowitz, polsk Czerniowce, ungarsk Csernovic, russisk Черновцы́, Tsjernovtsy (til 1944 Чернови́цы, Tsjernovitsy).^[4]

Geografi

Tsjernivtsi ligg i den historiske regionen Bukovina, som òg strekkjer seg inn i Romania i sør. Byen ligg 248 meter over havet og er omgjeve av skogar og sletter. Elva Prut renn gjennom byen.

Klima

Vêrdata for Tsjernivtsi
	Jan	Feb	Mar	Apr	Mai	Jun	Jul	Aug	Sep	Okt	Nov	Des	År
Høgast målte °C	15,3	21,3	24,6	30,7	33,5	35,6	37,4	37,7	36,3	31	23,8	17,9	37,7
Gjennomsnittleg maks °C	0,1	1,7	7,2	14,5	20,4	23,1	25,1	24,6	19,6	13,8	6,1	0,9	13,1
Døgnmiddeltemperatur °C	−2,9	−1,8	2,7	9,2	14,9	18	19,8	19,1	14,3	8,8	2,6	−1,9	8,6
Gjennomsnittleg min °C	−5,7	−4,7	−0,9	4,6	9,8	13,3	15,1	14,4	9,9	4,9	−0,2	−4,4	4,7
Lågast målte °C	−30,7	−29	−20,7	−13,6	−2	3	7,4	3,4	−4,4	−9,7	−17,5	−28	−30,7
Gjennomsnittleg nedbør mm	26	30	32	47	75	88	97	75	50	36	32	33	621
Gns. dagar med regn	7	7	11	16	17	18	15	13	13	13	12	9	151
Kjelde: Pogoda.ru.net[5]

Historie

Måleri av Anastasija Markovitsj i høve 600-årsjubileet til byen.

Frå 1775 var Tsjernivtsi ein del av den austerrikske provinsen Bukovina; før denne tida hadde byen høyrt til det rumenske fyrstedømmet Moldavia. Dei bukovinske byane Siret og seinare Suceava var dei første hovudstadene i fyrstedømmet. Da Austerrike-Ungarn vart oppløyst i 1918 vart området kring Tsjernivtsi innlemma i Romania, og slik vart det verande til 1940, då området vart okkupert av Sovjetunionen. I løpet av andre verdskrigen vart området tilbakeført til Romania, men deretter teke over av Sovjetunionen att og innlemma i Den ukrainiske sovjetrepublikken. Sidan 1991 har Tsjernivtsi vore del av det sjølvstendige Ukraina.

Tsjernivtsi var staden for den aller første jiddische språkkonferansen.

Folkesetnad

1. januar 1998 var folketalet i byen ca. 295 000. Av desse var ca. 172 000 ukrainarar, 46 000 russarar, 29 000 rumenarar (av desse ca. 15 000 moldavarar), 7 000 polakkar.

Ifølgje den offisielle ukrainske folketeljinga frå 2001 var folketalet på det tidspunktet ca. 240 600 og talet på nasjonalitetar 65. Av desse var 189 000 (79,8 %) ukrainarar, 26 700 (11,3 %) russarar, 14 400 (6,1 %) rumenarar, 1 400 (0,6 %) polakkar, 1 300 (0,6 %) jødar og 2 900 (1,2 %) høyrde til andre folkegrupper.

I 1930 var befolkninga ifølgje ei rumensk folketeljing 26,8 % jødisk, 23,2 % rumensk, 20,8 % tysk, 18,6 % ukrainsk og 1,5 % russisk. Det jødiske samfunnet i byen talde om lag 50 000 menneske, og ca. helvta av dei overlevde krigen takk vere intervensjon frå ein rumensk advokat og reserveoffiser som heitte Theodor Criveanu.

I Romania blir byen Cernăuţi rekna å ha ei rik historie som eitt av dei viktigaste rumenske kultur- og utdanningssentera.

Romania opna generalkonsulat i Tsjernivtsi i mai 1999.

Folk frå Tsjernivtsi

• Paul Celan (1920–1970) , diktar, omsettar