Vyborg

Vyborg^[a] er ein by i Leningrad oblast i Russland, i ein del av det området som Finland måtte avstå til Sovjetunionen etter andre verdskrigen. Vyborg ligg ved Finskebukta på Det karelske neset. Hovudgata i Vyborg er Lenina prospekt, under finsk styre vart gata kalla Torgilsgatan / Torkkelinkatu.

For andre tydingar av oppslagsordet, sjå Viborg i Danmark.

Viborg
Вы́борг
by
Vyborg i 2012. Foto: Alexander Savin
Flagg Våpenskjold
Land	Russland
Oblast	Leningrad
Areal	160,847 km²
Folketal	71 279 (2024)
Grunnlagd	1293
•  Bystatus	1403
Postnummer	188800-188811
Retningsnummer	+7 81378
Bilnummer	47
Viborg 60.710555555556°N 28.749722222222°E / 60.710555555556; 28.749722222222
Wikimedia Commons: Vyborg

Historie

Vyborg vart grunnlagd av Torgils Knutsson i 1293 som ein del av den svenske ekspansjonen austover, i sentrum av ein gamal karelsk busetnad og eit handelssentrum frå 900-talet. Etter den store nordiske krigen, i tida frå 1721 til 1812, var byen ein del av Russland, då grensa mellom Finland og Russland vart dregen på nytt, aust for Vyborg.

Viborg under den svenske tida, omkring år 1700. Frå Suecia antiqua et hodierna.

Etter at Finland vart sjølvstendig i 1917 var Viborg den tredje største byen i riket, med rykte på seg som ein internasjonal by. Sovjetunionen klarte aldri å okkupere Viborg, men i Moskvafreden etter den finske vinterkrigen måtte Finland gje frå seg det karelske neset, og dimed Viborg òg, til Sovjetunionen. Deretter tok Finland Viborg attende, i 1941, før dei måtte gje frå seg byen på nytt 1944 i slutten av den finske framhaldskrigen. Ved Parisfreden 1945 vart byen sovjetisk. Innbyggjarane vart evakuerte, hovudsakleg til Lahti, og Sovjetunionen folkesette byen med eigne borgarar.

I dag

Dagens Vyborg er eit populært turistmål blant finnar, og det er lett å reise til Vyborg både med buss og tog. Byen har gamle finske bygningar i temmeleg dårleg forfatning, det mest kjende er Vyborg bibliotek, teikna av Alvar Aalto. Byen er prega av at han ligg nær grensa, på ein blindveg i sovjettida, med grensevakter og industriarbeidarar som dominerande yrkesgrupper.

Kjende stader

Den viktigaste kjende staden er Vyborg slott frå slutten av 1200-talet. Rundt byen var det òg, som den einaste finske byen, ein mellomaldermur, som vart riven på 1800-talet, men der delar står att, mellom anna Rådhustårnet og Rundetårnet.

Merknader

1. russisk Вы́борг, Vyborg, finsk Viipuri, svensk Viborg