Caritat

Dins lo lengatge ordinari, la caritat es una vertut que pòrta quicòm a desirar e far lo ben d'altrú. Dona donc de servicis a las gents. Es donc un acte inspirat per l'amor del propdan. Dins lo lengatge dels teologians, designa a l'encòp l'amor de Dieu per se mèsme e del propdan coma creatura de Dieu. La caritat es en mai definida coma una de las tres vertuts teologalas del cristianisme (a costats de la fe e de l'esprança). Dins lo judaïsme, es sinonima de justícia.

Guido Reni, La Charitat, palais Pitti.

Etimologia

Lo mot « caritat » ven del latin caritas, -atis, significant d'en primièr carestiá, puèi amor (e dont lo mot anglés care, que significa suènh, cura al sens mai larg, es un dels derivats). Ciceron, per exemple, prescicava la « caritas generis humani », ce qu'on peut traduire par « amour du genre humain ». Es per caritas que sant Jaume, dins sa traduccion latina (la Vulgata) de la Bíblia, dona lo mot grèc ἀγάπη, agape del Nòu Testament.

Lo tèrme ebrieu correspondent pòt èsser hesed (חסד) qu'es dins lo camp de « generositat, bontat, bnvolença, gràcia, misericòrdia, etc. », aparéis 246 còps dins la Torah. Pasmens, lo hesed s'inscrich dins lo principi josieu mai larg de Tsedaka que significa « justíciat » e « dreitura » e qu'es una mitsva (es a dire un Comandament e una bona accion).

Vertut teologala

La caritat es la vertut reina de las vertuts: l'amor de Dieu e del propdan. Dins un vejaire crestian, es la vertut teologala per que s'ama lo quita Dieu per dessús que que siá d'autre, e son propdan coma se mèsme per l’amor de Dieu. Assegura e purifica la poténcia umana d’amer e l’auçar cap a la perfeccion subrenaturala de l’amor divin. Paul de Tarse ne donèt una definicion dans la premièra epsitòla als Corintians al capítol 13,: « La caritat pren patiéncia, la caritat rend servici, gelosa pas, parada pas, tira pas de glòria, fa pas res de laid, cerca pas son interès, s'enrabia pas, ten pas de rancòr, se'n gausís pas de l’injustícia, mas encontra sa jòia dins la vertat. Excusa tot, cret tot, espèra tot, endura tot. [...] Las tres demoran: la fei, l’esperéncia e la caritat. Mas la caritat es la mai granda. » (I Co 13, 1-7. 13). Superiora a aquestas doas vertuts, constituís lo « ligam de la perfeccion ».

Tomàs d'Aquin va fins a dire qu'es la forma suprèma de totas las vertuts teologalas, comentant un verset de sant Paul ; la fe e l'esperança vendrián caducas pel retorn de Dieu d'entre los òmes, daissant plaça sonque a l'exercici de la caritat: « Ara donc demoran fe, esperança, caritat, aquestas tres causas, mas la mai granda d’entre elas, es la caritat ». A partir del sègle XII, dins un mond confrontat a l’urbanizacion, la caritat s’organiza mentretant que sorgís la realitat sociala dels paures; se destria alara diferentas categorias de pauretat. Del vejaire teologic se generaliza la nocion de pauretat volontària (paupertas spontanea), adoptada pels monges prenent en compte l'umilitat e la vida apostolica. Aquesta pauretat volontària s’inscrich dins una dralha mai larga d’imitacion del Crist que provòca lo desvelopament de l’assisténcia per una dobla rason: l’imitacion dels actes del Crist e la reveréncia dels paures considerats coma de rebats de l’imatge de Jèsus^[1]. Atal, la caritat constituís una de las questions filosoficas centralas al sègle XII, que Bernat de Claravals, Aelred de Riévaulx, Gulihèm de Sant Tierrí, Ricard de Sant Victòr o encara Pèire de Blois i consacran de grandas reflexions.

Aquesta reflexion teorica mèna a una classificacion de las òbras de misericòrdia, codifiadas al sègle XII atalt^[2]: noirir los afamats, desassedar los assedat, vestir los desprovesits, suenhar los malauts, visitar los presonièrs, enterrar los mòrts, segon çò que preconiza l’Evangeli. Aquestas sièis formas de dona caritativa representan un dever per cada crestian, pasmens l'Edat Mejana vei los òrdres religioses se las prene per se'n far una règla per d'unas.

Lo mot « caritat », dons son sens religiós inicial, es associat a l'idèa de transcendéncia, alara que lo sens del mot « amor » es mai general.

Dins lo judaïsme

Sàgel al benefici dels orfanèls de Charity Chaye Olam a Jerusalèm, annadas 1940

Al començament de la preguèra del matin, l'òme dich: « Vaquí los devers (de complir), qu'an pas de limitas (fixadas per la Torah): L'abandon de l'angle del camp als necessitoses pendent la culhida (Lev, XIX, 9-10;22 ) ; l'ofèrta de las Premícias e lo sacrifici, pendent las visitas al Temple a l'escasença de las fèstas de pelegrinatge; los actes de caritat e l'estudi de la Torah ». Puèi : « Vaquí los devers que donan a l'òme un gausiment dins aqueste mond, mas que lo fons li demore servat (que ne gasisica) dins lo mond futur: la pietat al vejaire de sos pèire e maire, la practica de la caritat, la frequentacion de l'Ostal d'Estudi, matin e vespre; l'espitalitat, la visita dels malauts, l'assisténcia al maridatge (dels indigents), la mena del mòrt (cap a sa sepultura), la reculhida dins la preguièra, la mediacion de la pata entre un òme e son propdan (e entre los esposes) mas l'estudi de la Torah equival a totes (los autres devers ja enonciats) »,. Lo principi general s'inscrich dins los Gemilut-Hassadim (de gamol « complir, pagar » e de hesed « generositat, bontat, gràcia... ») que se poiriá traduire per « actes de benfasença ».

Lo judaïsme a puslèu tendéncia a escartar lo tèrme de « caritat » que possesseire de bens n'en es en realitat pas que le depositari (per la benvelhança e gràcia divina), e s'es just e dreit (e non pas caritable o generós), de far acte de justícia las tornant distribuir qu'aquesta partida de riquesa li aparten pas. S'agís pas d'un acte arbitrari mas d'un dever natural e d'una obligacion de justícia, legala, sociala, un acte de meriti pel Josieu que reconéis son dever e lo complíx: paga çò qu'es legitimament degut a altrú. D'aqueste biais, ajuda a corrigir las inegalitats degudas a la pauretat e realiza una partida del tikoun olam, la reparacion del mond, mejans d'actes recurrents de justícia (dichs de generositat o caritat).

Dins aquesta perspectiva, quitament lo paure que viu de la tsedakah (donc de la « caritat » d'altrú) deu èsser d'esperel juste e complir la mitsva de tornar distribuir una partida de çò qu'obtenguèt. Atal, rics o paures, totes los òmes an l'oportunitat de venir partenaris de Dieu dins la noiritura del mond e dins la creacion, en constituissent una cadena que seguís lo Comandament divin. En complissent aqueste dever de justícia, cadun permet donc a altrú d'i participar. Atal es la paraula del Savi: « Plan mai que lo ric fa pel paure, lo paure complit pel ric »,,.

Representacions

• 
• 
  Allegorieade la Caritat, Giacomo Serpotta, oratòri de San Lorenzo, Palèrma]
• 
  La Caritat de Jacques Blanchard, 1633, Lovre
• 
  Doas de las tres vertuts teologalas representadas jos la cadièra de la catedrale Nòsta Dòna d'Amiens. La caritat es a l'esquèrra de l'illustracion.