Castell de Mur

Castell de Mur es un municipi de la província catalana de Lhèida e de la Comunautat Autonòma de la Generalitat de Catalonha, en Palhars Jusan.

Lo castèl

Toponimia

La Guàrdia de Tremp e Cellers son de l'ancian municipi de Guàrdia de Tremp, Vilamolat de Mur, Lo Meüll, Collmorter, Puigmaçana e Mur son de l'ancian municipi de Mur.

Guàrdia de Tremp

La municipalitat oficializa Guàrdia de Noguera. L'article La es facultatiu. La prononciacion es ['gwardia]. Las fòrmas ancianas son ipsa guardia que nominant de Ermodolfo en 1046, Loch de la Guardia en 1359. Lo sens es « castelet » ^[1]. Lo toponime occitan correspondent es Garda, Gàrdia, absent dels territòris franceses. Veire per exemple La Garda de Lauragués.

Cellers

Celler (coma l'occitan celièr) ven del latin cellarium, « gardamanjar, despensor, despensa ». En catalan prenguèt lo sens de « pèça (membre) sosterranha, chai o albèrga per lo vin » e tanben lo sens de « granièr »^[2].

Vilamolat

La prononciacion es [bilamulát]. Lo lòc es tanben citat Vallmolat (a Vilamitjana, 6 km).Lo determinant es un nom de persona, vengut del latin Involatus, atestat Imbolati en 819, Emolatus en 893 (passatge regular de -mb- a -m-). Ambe vila, lo nom ven Vilamolat. Lo sens del latin involare es « préner possession, s'apoderar, derraigar ». INVOLATUS se disiá probablament dels lòcs aquerits per aprision e dels òmes que la practiquèron [d'aquí lo nom de persona], dins aquelas annadas de repoblament, ont caliá legalizar aquela presa de possession. En Bearn, tornam trobar l'equivalent toponimic (lo pic d'Amoulst, 2595 m, a la Vath d'Aussau) e antroponimic (lo nom Molat) ^[3].

Lo Meüll

Lo nom es vengut el Meüll per oficializacion forçada. Es un nom d'origina celtica, que ven de l'indoeuropèu MEDHYO-, vengut en celtic Meddo- [non pòdi escriure los caractèrs que representan la consonanta vibranta], ambe l'apondi de -ullus. La preséncia d'un article mòstra que lo nom èra encara comprés a l'Edat Mejana. Los noms d'aquela origina designan de lòcs menors situats entremièg de dos, o mai, pus importants. La prononciacion es [lo me'uʎ] o [me'uʎ] a l'entorn. Lo nom es atestat Mahull en 1359 ^[4].
N.B. L'etime non pòt èsser un derivat del latin mediu-, de meteissa origina indoeuropèa, *mediullus. Lo resultat seriá quicòm coma *mitjull e non pas mesull, meüll.

Collmorter

Lo nom es atestat Casals de Golmorter, abans 1069. Collmorter deriva del latin Collem Mortuorius, « pujòl mortuori ». L'evolucion -ōriu > -er es regulara en toponimia pallaresa amai s'espandís plan a l'èst dins l'airal pirenenc. Collmorter deviá èsser lo cementèri del castèl de Mur, lo vilatge senhoral ^[5] (i aviá los abitants del castèl e un vilatge castral, desparegut).

Puigmaçana

Pas d'article de Coromines. Puèg de las pomas (pomareda) ?

Mur

Atestacions : Muro a la fin del sègle X, Castro Mur en 1044, etc. La prononciacion es [mur]. Ven del latin mūrus, « paret, mur, muralha » ^[6]. Representava lo castèl, lo vilatge castral e lo monestièr. Per comprene cossí lo castèl èra definit per una muralha, sufís de gaitar l'imatge.

Istòria

Format dels ancians municipis de Guàrdia de Tremp e de Mur, units en 1972.