Diacritic

Un diacritic, signe diacritic, o signe d'accentuacion, es un signe qu'acompanha una letra o un grafèma per alterar la prononciacion d'un mot, per lo destriar d'autras mots omografs, o per permetre una lectura mai precisa. Lo mot deriva del grèc διακριτικός (distingint).

Al respècte de la letra o del grafèma, lo diacritic se pòt plaçar al dessús (diacritic suscrich), al dejós (diacritic soscrich), dabans (diacritic prescrich), darrièr (diacritic adscrich), dintre (diacritic inscrich), o a l'entorn (diacritic circonscrich). Los accents, lo trèma e la cedilha son de signes diacritics.

Presentacion

Existís tanben de letras diacriticas, mudas e que se devon escriure a costat de la letra que modifican.

Coma las ligaturas e las letras suplementàrias inventadas mai tard, l'apond de diacritics aumenta lo nombre de grafèmas d'una escritura. Mai sovent, la letra diacritada es pas considerada coma un grafèma independent mas coma un allograf, es a dire une autra version escricha de la letra simpla. La letra diacritada interven alara pas dins l'òrdre alfabetic.

Per exemple, l'accent grèu en occitan modifica la valor fonetica de la o, generalament prononciada [u]: ò val alara [o]. L'accent agut sus una e, pasmens, permet de distinguir los omografs: perque (conjoncion) ~ perqué (adverbe interrogatiu), valen ambedos [pɛrke].

En escritura latina, los diacritics servisson en general pas a afinar la lectura: son totes obligatòris.

En escritura aràbia, o las vocalas son pas escrichas, los diacritics servisson al contrari a afinar la lectura. Dins los obratges didactics o religioses, se pòt los notar jos forma de diacritics. La fatḥa, un trach leugièrament de biais suscrich, servís a indicar la preséncia d'una vocala [a]: lo mot عدل se ligís ʿadl (‘adl) mas la transliteracion es ʿdl. Per ne precisar la lectura, se pòt apondre una fatḥa : عَدل.

Mai sovent, se una letra diacritada es presenta dins una lenga, la letra simpla i es tanben. Levat:

• lo maltés, que possedís ċ mas pas c;

• lo biélorús, que possedís й mas pas и.

Diacritics segon l'escritura e l'alfabet

Cada escritura desvolopèt los sieus diacritics:

• diacritics de l'alfabet latin (aquel servissent tanben la romanizacion, es l'alfabet que coneis mai de signes diacritics):
  • cf. tanben diacritics de l'alfabet vietnamian (quốc ngữ),
• diacritics de l'alfabet grèc;
• diacritics de l'alfabet cirillic;
• diacritics de l'alfabet arabi;
• diacritics de l'alfabet ebrieu;
• diacritics de l'alfabet occitan;
• diacritics de l'alfabet italian;
• diacritics de l'alfabet espanhòl;
• diacritics de l'alfabet italian;
• diacritics dels sillabaris japoneses;
• diacritics de l'alfabet tibetan;
• diacritics de l'alfabet turc.

Bibliografia

• Bálik, Palo; Blažek, Fikip; Kravjanszki, Robert; Małecka, Agnieszka; Oslislo, Zofia (2016). The Insects Project, Problems of Diacritic Design for Central European Languages (en anglés). 
• Wells, J.C. «Orthographic diacritics and multilingual computing» (en anglés), 24: 3, 2001.

Annèxes

Articles connèxes

• Escritura
• Ligatura
• Tipografia

• Wikidata: Q162940
• Multimedia: Diacritics

• Portal de la lingüistica