Guilhèm de Montanhagòl

Guilhèm de Montanhagòl, var. Montanhagòu (Mountagnagol^[1] [l.] o Guihèn Mountagnagòu^[2] [prov.] en nòrma mistralenca; Guilhem de Montanhagol en occitan ancian), es un trobador occitan del sègle XIII. Foguèt probablament mai actiu a Tolosa, mas foguèt tanben actiu a las corts de Tolosa, de Provença, de Castelha, e d'Aragon^[3][4]. Guilhèm nos daissa sèt cansos, sieis sirventeses^[4] e una tenso (pus precisament un partiment) amb Sordèl (benlèu faguèt un brèu sojorn en Lombardia). Li subrevisquèt donc, en tot, catòrze pèças.^[3][4]

Guilhèm de Montanhagòl

Biografia
Naissença	millenari II
Mòrt	1268 (Gregorian)
Donadas personalas
Activitat
Ocupacion	Trobador, poèta e compositor

La significacion del nom de Guilhèm es estada debatuda. "Montanhagol" significa "de Montanhac", mas se sap pas lo qual de nombroses luòcs nommats Montanhac poiriá èsser.^[5] S'a longtemps pensat que la forma corrècta del nom del trobador èra simplament "Guilhem Montanhagol", perque lo "de" (de) seriá redondant.^[6] Los documents contemporanèus utilizan pasmens clarament "de".^[6]

Èra de naissença modèsta.^[3] Segon sa vida, èra originari de Provença, malgrat que d'unes erudits modèrns (inclusent Frederic Mistral^[1]) suspècten qu'èra tolosan^[3][5]. Sa vida rapòrta qu'èra "un bon inventor (trobaire) de poesia e un amorós grand".^[5] Sa galanta èra una dòna nommada Jauseranda de Lunèl, dont Guilhèm coneissiá probablament lo senhor del castèl, Raimon Gaucèlm V.^[5]

Sas cançons son torpes/estranhs, e emulan los primièrs trobadors, lausant la mesura^{[nt 1]} (moderacion) demest totas las vertuts.^[3] Afirmèt que "de l'amor deriva la castetat" (d'amor mou castitatz), benlèu significant que pas mai que l'amor es necessari per la fidelitat.^[4][7] Es vist, fòrça apassionadament per Cesare de Lollis, coma un precursor del Dolce stil novo e coma un punt important de ligam entre la literatura occitana e italiana a travèrs son trabalh amb Sordèl.^[7][8] Es creditat coma aquel que foguèt capable de donar un quadre innovador de l'amor cortés en lo mesclant amb la moralitat crestiana,^[7] e de fach se referís a un noel dig de maestria ("novèl dich de la mestresa"), e mai se aquò es probablament pas previst coma una indicacion de reforma conscienta.^[9]

Los sirventeses politics de Guilhèm concernisson la politica tolosana e espanhòla.^[3] Dins d'escriches del periòde seguent la Crosada dels Albigeses que devastèt Lengadòc, Guilhèm se mostrèt coma un opausant de l'Inquisicion papala, e mai se pas de la Glèisa per se.^[3] Encoratjèt una correccion "doça" dels Catars, mas pas lor violenta supression per mejans de guèrra.^[4]

Per la mòrt de Guilhem, son conhat Ponç Santòlh compausèt un planh.^[4]

Òbras

• A Lunel lutz una luna luzens
• Ar ab lo coinde pascor
• Del tot vey remaner valor
• Bel m'es quan d'armatz aug refrim
• Ges, per malvastat qu'er veya
• Leu chansoneta m'er a far
• No sap per que va son joy pus tarzan
• Non an tan dig li primier trobador
• Non estarai, per ome qe-m casti
• Nulhs hom no val ni deu esser prezatz
• On mais a hom de valensa
• Per lo mon fan li un dels autres rancura
• Qui vol esser agradans e plazens
• Senh'En Sordel, mandamen

Tèxte de Ar ab lo coinde pascor

Ar ab lo coinde pascor,
Qan vei de bella color
Flors per vergiers e per pratz,
E aug chantar daus totz latz
Los auzeletz per doussor,
Vueilh far ab coindia
Chanso tal qe sia
Plazens als enamoratz,
E a midons majormen
Qe-m don'en trobar engenh.

Ben devon li amador
De bon cor servir amor,
Qar amors non es peccatz,
Anz es vertutz qe-ls malvatz
Fai bons, e-ll bo-n son meillor,
E met hom'en via
De ben far tot dia!
E d'amor mou castitatz,
Qar qi-n amor ben s'enten
Non pot far qe pueis mal renh.

E pos tant a de valor
Amors, ben fan gran follor
Las donnas on es beutatz,
Qar non amon los prezatz
Pos o conoisson en lor!
Qar pueis lor plairia
Jois e cortezia
E chans e totz bels solatz!
Mas greu faran tan de sen
S'amors no las i empenh.

Amors, de vos fatz lauzor,
Q'amar mi fatz la gensor,
Don mi son tan aut pujatz
Qe-l morirs neis m'es onratz,
Tan es de nobla ricor!
E s'ieu joi n'avia,
Sai qe non morria,
Anz viuria gen pagatz.
Si non l'ai, morrai breumen,
Q'ieu l'am tan, qe-l cor m'estenh.

Qi ve la fresca color
De vos, bella, cui ador,
E-ls uelhs vairs e-ls cilhs delgatz
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De nautral resplandor,
Totz hom pert feunia,
Qi-us esgar', amia.
E ieu, las, a cui mais platz,
Mueir, qan vei vostre cors gen,
D'enveia, tan mi destrenh.

Fis pretz deschairia,
Si no-l sostenia
Le reis Castellans onratz,
Qe fai totz sos faitz tan gen,
Q'en ren non cal q'om l'ensenh.