Hasdai Crescas

Hasdai Crescas^[1] (vèrs 1340, Barcelona - entre 1410 e 1412, Saragossa) es un filosòf judieu sefardita de la fin de l'Edat Mejana. Trabalhèt sus tres subjèctes principaus. Lo premier, totalament perdut, regardava la Halakha, es a dire lei prescripcions e lei costumas de la « lèi judieva ». Lo segond èra una critica de l'òbra de Maimonides (1138-1204) e foguèt a l'origina d'un tèxte precursor de la revolucion scientifica (Or Hashem). Enfin, Crescas publiquèt una Refutacion dei Principis Crestians destinada a donar d'arguments ai judieus desirós de resistir a la pression crestiana e ai conversions forçadas. Sa pensada e sei trabalhs aguèron una influéncia importanta sus Baruch Spinoza (1632-1677).

Biografia

Hasbai Crescas nasquèt au sen d'una familha de saberuts judieus de Barcelona vèrs 1340. Sa vida foguèt fòrça marcada per lei mitans intellectuaus judieus de la region. Seis estudis foguèron ansin menats sota la direccion de Nissim Gerondi (1310-1376), una figura deis estudis talmudista e legalista dau periòde. Isaac ben Sheshet (1326-1408), una futura autoritat sefardita de la region, foguèt son condisciple e, pus tard, Crescas formèt a son torn plusors erudits e teologians. Lo pus conegut es Joseph Albo (v. 1380-1444) qu'es l'autor dau Sefer HaIkkarim, un tractat relativament important per lo judaïsme dau sègle XV^[2]. Aquela educacion li permetèt de venir un mèstre dau Talmud e un filosòf reconegut. Èra egalament probablament consultat per de questions regardant la Halakha, mai foguèt jamai rabin. Dispausava tanben d'una certana richessa e ocupèt la foncion de rabin de la cort d'Aragon, un pòste politic encargat d'assegurar lei relacions entre lo poder reiau e la comunautat judieva de la region^[3].

Pasmens, en despiech d'aquela posicion favorabla, la vida de Crescas foguèt tocada mai d'un còp per lei persecucions antijudievas de la fin dau periòde medievau. En particular, en 1391, son fiu unic foguèt tuat durant l'episòdi dei « batejaments saunós ». Refusant de se convertir, comencèt alora la redaccion de sei trabalhs pus importants. Son objectiu èra de contrar la viruléncia deis atacas còntra lo judaïsme en examinant lei ponchs principaus dau dògma crestian. Aquò venguèt l'ocasion de criticar aquelei dògmas e de'n prepausar de refutacions. La version finala d'aqueu trabalh, Refutacion dei Principis Crestians, pareguèt en 1398. Crescas sostenguèt tanben lei trabalhs de son amic Profiat Duran (v. 1350-1415) que redigissiá una critica sistematica deis Evangèlis e de divèrsei fònts crestians ancianas.

Enfin, Crescas preparèt e comencèt la redaccion d’Or Hashem, son obratge pus important. Son objectiu èra d'estudiar lei diferenteis aspèctes dau judaïsme, en particular sei practicas e sei doctrinas, e de mostrar la desagregacion d'aqueleis elements. Puei, voliá prepausar un mejan per lei reünir. Poguèt pas totalament acabar son trabalh, mai son òbra foguèt pas perduda. Lei partidas escrichas avans sa mòrt foguèron publicadas. Inspirèron fòrça la filosofia de Baruch Spinoza. Durant lo sègle XX, un important estudi d'aqueu tractat foguèt realizada per Harry Austryn Wolfson (1887-1974)^[4].

Òbra

La Lutz de l'Eternau

Premiera pagina d'una edicion de 1555 de La Lutz de l'Eternau.

Or Hashem (« La Lutz de l'Eternau » en occitan) es l'òbra principala de Crescas. Es una temptativa de questionar lei dògmas e lei tradicions dau judaïsme en lei confrontant a la pensada filosofica grèga^[5]. Per aquò, Crescas critiquèt lei postulats fondamentaus de la filosofia aristoteliciana e de la temptativa de conciliacion de la filosofia e de la religion prepausada per Maimonides. En particular, contestèt l'impossibilitat d'un Univèrs infinit e l'existéncia dau vuech. Puei, Crescas assaièt de definir lei principis e lei basas fondamentaus necessaris a l'existéncia de la Torah e dau monoteïsme.

Aquela partida de l'obratge li permetèt de destriar sièis principis de basa qu'èran la coneissença de Dieu, la providéncia, lo poder de Dieu, la profecia, lo liure arbitre e la finalitat de la Creacion. Aqueu trabalh menèt au desvolopament d'una filosofia determinista causala amb un Dieu omniscient qu'es la Causa Premiera de tot l'Univèrs. Lo liure arbitre i es minimizat. Pasmens, garda un certan ròtle car Crescas afierma que l'òme es recompensat ò castigat en foncion de seis accions.

Segon eu, l'objectiu suprèm de l'èsser uman èra pas la contemplacion intellectuala de l'òbra de Dieu, posicion promoguda per lo judaïsme racionalista de Maimonides. D'efiech, per Crescas, èra possible d'obtenir l'amor de Dieu en respectant e en observant sei comandaments.

La Refutacion dei Principis Crestians

La Refutacion dei Principis Crestians es un obratge polemic e apologetic destinat a provesir ai judieus d'arguments teologics per resistir a la politica de conversions de la fin de l'Edat Mejana. Son objectiu es donc de refutar lei dògmas principaus dau cristianisme. Plusors elements claus son ansin estudiats e criticats :

• la Trinitat es considerada coma una contradiccion amb lo principi d'unitat e de simplicitat absoluda de Dieu.
• l'incarnacion e la naissança verge son vistas coma d'absurditats metafisicas car Dieu pòu pas despendre d'una maire.
• lo Pecat Originau es vist coma una injustícia e una contradiccion amb lo principi de responsabilitat individuala.
• la Redempcion per lo Crist es presentada coma una contradiccion amb lo principi de misericòrdia infinida de Dieu.
• l'Abrogacion de la Torah es considerada coma una violacion dei fondaments dau monoteïsme car la lèi divina pòu pas èsser annulada.

D'autrei dògmas son l'objècte de criticas mens desvolopadas coma lei miracles ò l'Eucaristia.

Autrei trabalhs

L'existéncia d'autrei trabalhs es probabla, mai son probable perduts. Es conservat un sermon pascau, que parla de filosofia religiosa e de Halakha, e un racònte dei persecucions de 1391 mandat a la comunautat judieva d'Avinhon. Crescas aviá probable un bòn mestritge dins lo domeni de la lèi judieva, mai lo nivèu precís de sei coneissenças demòra desconegut.