Jorn

Un jorn o dia^[1] es un espaci de temps que s'escor, en un luòc balhat de la Tèrra d'un axe de 360°, entre lo mement del levar del Solelh e lo de son colcar. Lo jorn evòca egalament una nocion de durada d'illuminacion e s'opausa a la nuèit. Succedís l'alba e precedís lo luscre. Sa debuta e sa durada son influenciadas per la latitud de luòc e de l'angle d'incidéncia del Solelh pendent l'annada.

Lo jorn solar mejan (simbòl: d) èra tradicionalament la basa de l'unitat de la segonda (simbòl: s), equivalent d'exprimir ${\displaystyle 1\,\mathrm {s} ={\tfrac {1}{24\cdot 60\cdot 60}}\,\mathrm {d} ={\tfrac {1}{86.400}}\,\mathrm {d} }$. Dempuèi 1956, sa longor es representada per la segonda atomica, actualament d'una durada mejana de 86 400,003 segondas atomicas.^[2][3]

Etimologia

Jorn deriva del substantiu latin diurnum qu'es un sinonim de dies.^[4] Dins lo lengatge comun, lo mot jorn preval coma sinonim de dia, sobretot utilizat en gascon e en lengadocian occidental.

Variacion de la durada del jorn

Variacion de la durada del jorn de 1974 a 2005.

La velocitat a la quala la Tèrra vira sus son axe es pas constanta, mas demesís generalament plan lentament, a causa de l'accion de las marèas de la Luna e del Solelh. Los jorns s'alongan donc e l'aumentacion es a l'entorn d'1,7 millisegondas per sègle (una mejana calculada sus las 2 700 darrièras annadas). Mai o mens 620 milions d'annadas, un periòde de 24 oras durava pas que 21,9 oras; i aviá alara 400 jorns per an.^[5]

Jorns astronomics

Jorn sideral

La planeta posicionada en posicion 1 met un jorn sideral per arribar en posicion 2 e un jorn solar per arribar en posicion 3.

Un jorn sideral (lit. 'temps d'estela') es l'interval de temps entreprés per la Tèrra per efectuar dos passatges consecutius d'una meteissa estela respècte a un meridian terrèstre determinat (punt vernal).^[6] La durada d'aquel periòde es de 23 oras, 56 minutas e 4,091^[7] segondas qu'equival a 86 164,09 segondas.^[8]

Jorn solar

Un jorn solar es l'interval de temps de rotacion de la Tèrra a l'entorn del Solelh d'una valor de 360°. La Tèrra orbita a l'entorn del Solelh e pendent una jornada cor mai o mens 1 gra (360 / 365.25 ≅ 1 gra/jorn). Doncas en 24 oras la direccion de cap al Solelh cambi de mai o mens 1 gra. Aital, la Tèrra deu efectuar una rotacion de mai o mens 361 gras per que lo Solelh aja corrut 360 gras dins lo cèl.^[9]

Jorn juridic

Un jorn civil designa un periòde de circa 24 oras del calendari de l'annada civila, e mai los jorns obrants e feriats, anant del 1r de genièr fins al 31 de decembre, valent a dire 365,25 jorns per an e sèt jorns per setmana. Tèrme emplegat en dreit del trabalh a partir del sègle xix fa partida dels tres tipes de jorns a respectar per emplenar de formalitats.

Ligams extèrnes

• Institut de Mecanica Celèsta e de Calcul de las Efemeridas (IMCCE). «Formularis de calcul d'efemeridas» (en fr, en).