Linha von Wartburg

La linha von Wartburg (o linha Nantas-Épinal) es lo nom donat abitualament a una frontièra lingüistica que Walther von Wartburg botèt en evidéncia dins son estudi de 1939 Die Entstehung der romanischen Völker, tradusit en francés en 41 amb lo títol Les origines des peuples romans. Aquela linha permet de destriar, al sègle IX, las varietats septentrionala e miègjornala del galloromanic^[1],[2], que menèron respectivament a la lenga d'oïl d'una part, a la lenga d'òc e al francoprovençal de l'autra. Pr'aquò, foguèt Jakob Jud (1882-1952) que la senhalèt pel primièr còp^[3].

Lengas de l'espaci « galloromanic »:
1 Limits actuals de la lenga occitana
2 Limits ancians de la lenga occitana^[4]
3 Limits actuals del francoprovençal^[5]
4 Limits ancians del francoprovençal^[6]
5 Limits meridionals del francés al sègle VIII (linha Von Wartburg)
6 Limits meridionals del francés al sègle XIII^[4]
7 Limits del breton al sègle XIX.
8 Limits del breton al sègle IX
9 Limit actual de las lengas germanicas
10 Pèrdas del français al respècte de las lengas germanicas^[4]
11 Reculament de las lengas germanicas davant lo francés

En irange, la linha von Wartburg. En blau, lo limit actual entre lenga d'oïl al nòrd e occitan e arpitan al sud.

Una consequéncia del pòblament franc

Los francs s'establiguèron en nombre, aristocratas e paisans, sul territòri nordic possedit per Clodovèu e sul territòri de l'ancian reiaume de Siagre (entre Somme e Léger). Dins aquel airal, la part de populacion franca deviá èsser, segon von Wartburg, al mens de 15% dins lo total al sègle VI, dins un contèxte ont los reis francs s'opausavan pas, a la diferéncia dels visigòts, a la fusion entre las doás populacions. En efècte, los mots manlevats al francic pel francés son non solament de tèrmes militars o feodals, mas tanben de mots utilizats pels paisans e las classas popularas : aune (alna, auna), houx (grefol), osier (vim), houe (marra, aissada), clanche (cadaula, sisclet, luquet). Al sud d'aquel airal, l'ocupacion franca demorèt sonque militara. L'articulacion francica del latin explica las evolucions lingüisticas que donèron al francés sa fisionomia particulara. A l'èst, l'ocupacion burgonda, segon von Wartburg, explica los limits de l'arpitan, teoria remesa en causa desempuèi ^[7].

Pr'aquò, per d'autres cercaires, lo latin parlat en Gàllia del nòrd èra dejà diferenciat abans l'arribada dels francs^[8].

Descripcion geografica

La linha Von Wartburg part de la boca de Léger, sièc lo flume entrò Solonha que daissa al nòrd, torna trobar Léger a l'entorn de Cosne. D'aquí, passa al nòrd de Morvan, daissa al sud una partida importanta de Borgonha e l'ensemble de la Franca Comtat abans d'aténher lo sud dels Vòges.

Walther von Wartburg dona l'exemple del nom del fau. Lo limit al sègle XX entre lo resultat del francic *haistr, hêtre en francés, e los resultats del latin fagus comença a l'oèst un pauc al nòrd de Léger, passa près d'Orleans, puèi contunha cap a l'èst, en demorant globalament plan près de la linha von Wartburg.

Ambe lo temps, aquela linha se desplacèt fòrtament cap al sud e venguèt lo limit actual entre, d'una part, lenga d'òc e lenga d'oïl e, d'autra part, lenga d'òc e francoprovençal^[1].