Mendelevi

Lo mendelevi (simbòle quimic : Md) es l'element quimic de numèro atomic Z = 101. Obtengut artificialament a partir de l'einsteini, foguèt descubèrt en lo 1955 dins un accelerator de particulas de l'Universitat de Califòrnia. Aquel element es radioactiu e lo sieu isotòpe mai estable a un periòde radioactiu de l'òrdre dau mes. Lo mendelevi non es present dins la natura e non a d'aplicacions conoissudas.

Istòria

Fotografia dau ciclotron de 60 poces utilizat per la descubèrta dau mendelevi.

La descubèrta dau mendelevi foguèt l'òbra d'una còla constituida d'Albert Ghiorso (1915-2010), de Bernard G. Harvey (1919-2016), de Gregory R.Choppin (1927-2015), de Stanley G. Thompson (1912-1976) e de Glenn T. Seaborg (1912-1999) dins lo quadre de recèrcas sus l'irradiacion de nuclèus de plutòni emb de neutrons per formar d'actinides mai pesucs^[1]. Per aquò, avian a disposicion lo ciclotron de 60 poces dau Berkeley Radiation Laboratory. La descubèrta si debanèt lo 19 de febrier dau 1955 après lo bombardament de nuclèus d'einsteini e l'observacion de reaccions de fission espontanea qu'èran necessariament lo resultat de la fragmentacion de nuclèus de mendelevi^[1]. L'isotòpe detectat èra lo mendelevi-256.

Lu cercaires a l'origina de la descubèrta decidèron de nomar l'element noveu « mendelevi » en onor dau quimista Dmitri Mendeleïev (1834-1907), lo paire de la taula periodica. Totun, aquò non foguèt simple car, en plena Guèrra Freja, prepausar lo nom d'un Rus èra problematic^[1]. Totun, Seaborg obtenguèt l'acòrdi dau govèrn american e l'Union Internacionala de Quimia Pura e Aplicada (IUPAC) acceptèt lo nom en lo 1955 emb lo simbòl « Mv » que foguèt cambiat en lo 1957 per « Md »^[2][3].

Dins lo corrent de la segonda mitat dau siècle XX^en, lu isotòpes 245 a 260 foguèron descubèrts. Lu mai leugiers foguèron produchs a partir dau bombardament de nuclèus de bismut-209 emb de nuclèus d'argon-40. Lu isotòpes 248 a 253 son eissits dau bombardament de nuclèus de plutòni (²³⁹Pu e ²⁴⁰Pu) ò d'americi (²⁴¹Am e ²⁴³Am) emb de nuclèus de carbòni (¹²C e ¹³C) ò d'azòt (¹⁴N e ¹⁵N). Lu isotòpes 254 a 258 foguèron produchs en bombardant d'einsteinci emb de particulas alfa. Enfin, l'isotòpe 259 es un produch de la desintegracion dau nobeli-260 e l'isotòpe 260 es lo resultat dau bombardament de l'einsteinci-254 emb d'oxigène-18^[4].

Proprietats fisicoquimiqui

Proprietats fisiqui

Dins li condicions ordinari de pression e de temperatura, lo mendelevi es un metau mau conoissut. Lo sieu ponch de fusion es estimat a 827 °C^[5] e la sieu massa volumica entre 9,6 e 11 g.cm^-3[6].

Proprietats quimiqui

Coma per la màger part dei actinides, la quimia dau mendelevi es mau conoissuda. Lu nombres d'oxidacion +II e +III son estats estudiats. L'estat +I es estat senhalat, mai la sieu existença non es confirmada^[7]. L'estat +III predomina en solucion aquoa, mas es possible d'obtenir l'estat +II per reduccion. Lo potenciau estandard associat a aquela reaccion si situa entre -0,10 e -0,21 V^[7][8].

En lo 1973, de scientifics rus declarèron l'observacion de mendelevi(I) per reduccion emb lo samari(II). Segon aquela publicacion, lo mendelevi(I) a un comportament similar a aqueu dau cèsi(I). Totun, lu autru laboratòris non capitèron de tornar produrre aquelei observacions^[7]. En teoria, l'existença de l'estat d'oxidacion +IV es finda possibla emb un potenciau E°(Md⁴⁺→Md³⁺) egal a 5,4 V, mas aquel estat non es encara estat observat^[7].

Isotòpes

Article principal : Isotòpes dau mendelevi.

En lo 2023, 16 isotòpes dau mendelevi, dau ²⁴⁵Md au ²⁶⁰Md, son estats identificats e 5 isomèrs nuclears^[9][10]. Son toi radioactius e solament doi isotòpes an una mieja vida superiora a 6 h : lo mendelevi-258 (51,5 j) e lo mendelevi-260 (27,8 j). Per aquela rason, lo mendelevi non existisse dins la natura.

Produccion

La produccion de mendelevi es fòrça redusida car aquel element non a d'aplicacions. La fabricacion de mendelevi es donc unicament realizada per de cercaires en vista de l'estudiar. Aquò necessita un accelerator de particulas e l'isotòp 256 es lo mai produch car son procès de produccion, per bombardament de nuclèus d'einsteini-253 per de particulas alfa, ben mestrejat.

Lu nuclèus tocats per lo bombardament an un movement de reculament e s'alunchan de l'einsteini. Aqueu fenomèn pòu èsser utilizat per depausar lo mendelevi sus una fuèlh fin de metau (berilli, alumini, platin ò aur). Aquò facilita la separacion dau mendelevi e permet de tornar utilizar l'einsteini. D'efècte, la dissolucion dau fuèlh per un acid, la coprecipitacion dau mendelevi emb lo fluorur de lantan e l'utilizacion d'una colona de separacion permèton de purificar lo mendelevi sensa dificultat particulara^[11].

Toxicologia

La toxicitat dau mendelevi es mau conoissuda car la sieu produccion es estat limitada. Totun, es un element fòrça radioactiu e un limit superior d'exposion es estat fixat a 6 000 Bq ò 16,5 pg per la Comission Internacionala de Proteccion Radiologica^[12]. Sa manipulacion necessita donc de respectar un quadre estricte de radioproteccion.