Províncias de l'Union

Las Províncias de l'Union (1573-1589), egalament cridadas Províncias Unidas del Miègjorn per d'unes istorians, son una estructura confederala de comunautats localas protestantas pendent las guèrras de religion dins lo sud del Reialme de França al sègle XVI. L'Union amassa las províncias de Peitau, de Lengadòc, de Provença, de Daufinat e del Massís Central^[1]. Las Províncias de l'Union pèrdon lor rason d'existir après l'accession al tròne de França de lor protector Enric IV en 1589.

Territòris controlats pels protestants pendent los guèrras de Religion (1562-1598) sus las frontièras en 1685.

     uganauds (calvinistas/reformats)

     zòna contestada

     catolics

     luterians (Alsàcia e Mosèla)

Istòria

Mapa de las fortificacions de Milhau als sègles XIV-XVII.

Contèxte

Après lo chaple de Sant Bertomieu de 1572, França cabussa dins la quatrena guèrra de religion. Lo massacre de Sant Bertomieu cavèt un valat entre lo poder reial e los protestants. Lo partit protestant qu'a pas mai fe dins lo rei s'organiza encara mai fòrça que pel passat.

En decembre de 1573, una amassada politica d'uganauds se ten a Milhau e elabòra un "reglament", "mena de constitucion prevesent per los reformats una estructura confederala"^[2]. En julhet de 1574, l'Amassada de Milhau causís lo prince protestant Enric de Condé coma "governaire general e protector", puèi lo governaire de Lengadòc e futur Duc de Montmorencí Enric de Montmorencí-Damville fins a son adesion al rei Enric III en 1577, e enfin Enric de Navarra, qu'ereta de tròne de França en 1589 amb lo nom de Enric IV^[1].

Institucions creadas

Las Províncias de l'Union se presentan jos la forma d'una estructura confederala basada sus tres nivèls : las vilas, las províncias e l'Union de las províncias. Las institucions creadas son per cada nivèl :

• Dins cada vila : un « màger » elegit e doas amassadas (Conselh dels vint e quatre e Assemblada de las setanta cinc)
• Dins cada província : una Amassada provinciala amassada cada tres meses, elegida per las vilas e los vilatges
• Al nivèl de l'Union : una Amassada generala amassada cada sièis meses, que fa la lei, decidís de guèrra e de la patz e vòta los impòstes

Aquelas institucions traïsson una ostilitat al poder absolut incarnat per Carles IX e mòstran una preferéncia per l'autonomia dels poders locals segon lo principi de subsidiaritat.

Debats istoriografics

Províncias Unidas o Províncias de l'Union

L'expression « Províncias Unidas del Miègjorn » es utilizada pel primièr còp per l'istorian Jean Delumeau en 1965^[3], per analogia amb la situacion neerlandesa que balhèt naissença a las Províncias Unidas. L'expression foguèt represa e popularizada per Janine Garrisson en 1980^[4].

Arlette Jouanna recusa aquela apellacion e presic la de Províncias de l'Union « per doas rasons : primièr perque es lo nom utilizat pels artisans d'aquela estructura ; puèi perque l'expression « Províncias Unidas del Miègjorn » risc de far nàisser una confusion, analogia amb las Províncias Unidas del Nòrd : far creire que s'agís d'una secession e d'una republica. Solament es pas ni l'un, ni l'autre »^[2].

Una temptativa secessionista ?

Las Províncias de l'Union son de còps estadas descrichas coma una temptativa de constituïr en França un Estat uganaud, una republica independenta del reialme de França a la faiçon de çò que los neerlandeses an fach puèi en 1581 en se separant dels Païses Basses espanhòls.

Solament, la lectura del reglament de 1573 fa aparéisser que l'amassada aviá pas « d'autra tòca que la glòria de Dieu, l'avançament del regne del Crist, lo ben e lo servici d'aquela corona e lo comun repaus del reialme ». En 1574, l'amassada ajusta : « jamai lor es pas dintrat al còr de [...] se tirar, licenciar o desliurar indignament d'obesissença que devon coma vertadièrs e naturals subjèctes d'aquela corona a lor vertadièr e natural rei ». Arlette Jouanna conclutz donc qu'aquò « fa benlèu pròva de l'existéncia d'una temptacion anteriora de secession, contemporanèa del sètge de La Rochèla ; mas aquela temptacion, s'a existit, es estat efemèr »^[2].