Simpatia

L'idèa de simpatia es aquela de participacion, ligam, concordança, comunicacion. Aquò fa que dona diferents senses, segon que se parla de la simpatia entre causas o de la simpatia entre personas.

Lo mot deriva de la lenga grèga συμπάθεια (simpateia), de σύν (sýn) que significa ensems e de πάθος (patòs) patiment (de πάσχω - pascho, patir).

La simpatia universala: concepcion en relacion amb l'estoïcisme

La simpatia universala tòca las causas, supausa una concordança entre de realitats fisicas. Pels estoïcians^[1], lo monde es penetrat pertot d'un meteis Fuòc-Logos que n'es lo principe de coesion, de movement, de vida. Es un grand Viu, de biais que las partidas del monde comunian dins un meteis sentiment e un meteis buf. Çò que tòca una partida tòca los autres. Mas los estoïcians ancians(Zenon de Cittium, Crisipe) sonque parlan de las relacions entre las causas del cèl (orania) e las causas de la tèrra (epigeia):

«De supausar que la natura forma un Tot plan ligat e coerent... que tot l'univèrs siá un... que tot se tenga dins la natura universala, de fach, los Estoïcians ne donan mai d'un exemple... Se se tòca las còrdas d'una lira, las autras còrdas resonan; las utras e mai de coquilhum creisson e descreisson amb la Luna... Lo flux e lo reflux de la mar son comandats per las fasas de la Luna.» (Cicéron, De la divinacion, II, 14, § 33-34).

Posidonios d'Apamèa (131-51 ab.C.), qu'es del mejan estoïcisme, compren la simpatia al respècte entre las causas terrèstras:

«E que dire d'aquel acòrdi de l'univèrs que comunia dins un meteis sentiment, dins un meteis buf, dans una meteis contunh entre totes sas partidas? Aquò refortís pas a aprovar çò qu'afirmi? Poiriá la tèrra torn a torn se cobrir de flors e se secar? Poiram, pasmens que tant causas se transforman, reconéisser la mena que lo Solelh se rapròcha puèi s'alunha als solsticis d'estiu e d'ivèrn?... Tot aquò poiriá pas arribar amb una tala concordança dins totas las partidas del monde, se un meteis Buf divin los unirián totas e los mantenirián ensemble» (Ciceron, De la natura dels dieus, II, 7, § 19).

Per Plotin, la simpatia es «coma una unica còrda tenduda que, tocada d'un costat, transmet lo movement a l'autre costat» (IV, 4, 41).

Lo mot grèc "simpatia" se podiá tanben aplicar, per animisme, a de correspondéncias entre objèctes inanimat e/o dels èsser vius, coma per l’ocultista Bolos de Mendès (II° s. abC.). Ciceron parla de l'antipatia entre la vinha e los caulets (De la natura dels dieus, II, 47, § 120). A la Renaissença, fòrça autors parlan de las simpatias e antipatias : Paracèlse, Cardan, Tommaso Campanella, Giambattista Della Porta, etc.

La simpatia morala e sociala

Hume edifica sa teoria del jutjament moral a l'entorn de la simpatia, definida coma una tendéncia nòstra per recebre «los aclinaments e lis sentiments dels autres. Tan estrecha e tan intima es la correspondéncia de las armas umanas qu'una persona a pas acabat de m'aprochar que repend sus ieu totas sas opinions e que tira cap a ela mon jutjament a mai o mens naut gra» (Tractat de la natura umana, 1739-1740 ; II, 1, 11); aprèp, la simpatia designa lo desir de viure en comunautat amb los autres òmes ; apuèi, la simpatia es far coma si esprovariái de sentiments que esprovi pas, me metre fictivament al luòc d'autrú, perque imagini que deuriái èsser dins aquel luòc.

Adam Smith, amic d'Hume, definís la simpatia (sympathy) coma la «facultat de partejar las passions dels autres" (Teoria dels sentiments morals», 1759 ; I, 1, 3). Fa de la simpatia lo mobil primièr dels actes e lo fondament dels jutjaments morals.

Per Max Scheler, la simpatia (Mitgefühl) es un acte intencional de comunicacion entre personas (Natura e Formas de la simpatia.

La simpatia psicologica

Le mot "simpatia" pòt tanben significar èsser tocat per de sentiments o d'emocions. Atal, l'esséncia de la simpatia es la preocupacion fòrta que se sent per autrú. La simpatia existís quand los sentiments o emocions d'una persona son prigondament compreses e apreciats per una autra persona.

Dins l'usatge corrent, la simpatia es sovent presa coma la compreneson qu'avèm d'un autre, de son malur o de sa patiment, son chagrin.

La simpatia pòt tanben se referir a èsser conscient de las emocions positivas esprovadas pels autres.

Dins un sens pus larg, se pòt referir a l'apartenéncia a una ideologia particulara, per exemple politica. Se ditz alara qu'una persona es simpatizanta.

La simpatia fisiologica

La simpatia fisiologica es una mena de contagion per que una persona reprodusi per imitacion o influéncia los comportaments d'un autre. Atal es del badalh, del rire.

«Per l'òme, rire e badalhar per imitacion, marchar al pas, reproduire los movements d'un funambul que regardam... son de cases de simpatia fisiologica» (Théodore Ribot, Psicologia dels sentiments, II, chap. 4 : "La simpatia e l'emocion tendra").