Tomba galariá

Una tomba galariá es una sepultura collectiva megalitica derivada del dolmèn e que prèn la forma d’un corredor unic, fòrça grand. L’expression «alèa cobèrta», manlevada al francés, se pòt encontrar.

Tomba galariá de Ty-Lia a Pleuveur-Bodoù (Pleumeur-Bodou) en Bretanha.

Definicion

La tomba galariá es una evolucion del dolmèn long d’Euròpa. Son corredor d’accès es vengut desmesuradament grand comparat a la talha de la cambra dolmenica, qu’a acabat per desaparéisser completament. Atal, a la forma d’un long corredor fach amb d’ortostats e cobèrt per de lausas megaliticas.

La tomba es en general recobèrta per un tumulus oval o alongat.

Dins las lengas europèas, la terminologia trantalha entre las lengas que soslinhan la foncion funerària (anglés gallery grave, alemand Galeriegrab) e aquelas qu’an de formas mai descriptivas, derivadas del francés allée couverte (catalan galeria coberta). L’italian e lo neerlandés an pas de formas pròprias e emplegan directament l’expression francesa.

Tipologia

La tomba galariá de Barbahèra, a Sent German d'Estèlh en Gironda. Son arquitectura es caracteristica de las galariás d'Aquitània. Lo tumulus se pòt veire alentorn del corredor.

Las tombas galariás pòdon èstre drechas o aver la forma d’un L. Los corredors pòdon èstre desseparats en doas partidas de talhas inegalas: la cambra e l’antecambra. Existisson tanben de plans amb un nombre de partidas mai grand.

Qualques unas son pas de forma rectangulara, mas puslèu restrenchas cap a l’arrièr, sovent amb de plafons enclinats. Aquestas son conegudas coma de tombas galariás en forma de cunh o tombas galariás d’Aquitània.

Quand la largor e la nautor demòran constantas dins tota la galariá e que lo sòl es pas estat cavat, parlam de còps de tombas galariás girondinas. Dins nòstras regions, las tombas girondinas se caracterizan per una nautor de plafon mai bassa (1 m a 1,50 m) e una longor variant entre 8 m e 15 m.

En defòra del plan simple, amb un corredor unic sensa cambra funerària, existisson tanben de formas intermediàrias entre lo dolmèn long e la tomba galariá vertadièra, e mai de variantas mai complèxas. La classificacion d’aquelas formas pòt cambiar segon los autors.

En general, los dolmèns longs amb un corredor unic que mena a mantunas cambras funeràrias (francés couloirs à chambres latérales, anglés passage graves) son pas assimilats a de tombas galariás, tanpauc los dolmèns longs lengadocians de la cambra funerària larga e de l’antecambra estrecha (dolmèns del corredor larg, coma lo Morrel de las Fadas en Eraut o lo dolmèn de Sant Eugèni en Aude). Las tombas galariás transceptadas an de salas que s’estendon lateralament d’una cambra centrala. Se tròban dins de sites de la Val de Léger en França, del sud-oèst de la Granda Bretanha e en Irlanda e se pensa que los constructors avián de ligams culturals entre eles.

Datacion

A costat dels dolmèns, las tombas galariás fan partida dels monuments funeraris neolitics mai comuns en Euròpa de l'oèst. Se tròban en particular dins totes los païses de la còsta atlantica. Aquelas de la cultura Seine-Oise-Marne del nòrd-central de França e del sud de Belgica (de 3 400/3 300 AbC fins a 2 800/2 700 AbC) son particularament emblematicas.

La màger part de las tombas galariás datan del periòde neolitic tardiu, mas de bastidas o de reutilizadas mai tardivas, fins a l’edat del bronze mejan o recent, son possiblas.