Trabalh collaboratiu

Lo trabalh es sovent naturalament collectiu e collaboratiu, es a dire que fa interagir d'actors per la realizacion de tascas que visan a capitar una tòca comuna. La nocion de trabalh collaboratiu designe ara un trabalh qu'es pas mai fondat sus l'organizacion ierarquizada tradicionala, e mai especificament un nòu biais de trabalhar (que se pòdon integrar dins lo modèl economic de produccion) ont collabòran fòrça personas mercé a de tecnologias de l'informacion e de la comunicacion. Las aisinas novèlas permeton de maximizar la creativitat e l'eficiéncia d'un grop associat a de projèctes largs quitament se son fòrça escampilhats dins l'espaci e lo temps. Lo projècte d'encyclopedia en linha, liure e multilenga, Wikipèdia es un exemple de resultat d'un trabalh collaboratiu « en malhums cooperatius »^[1]

Cal pas confondre « trabalh collaboratiu » e « trabalh cooperatiu » :

• lo trabalh cooperatiu es une cooperacion de personas qu'interagisson dins una visada comuna mas se partejan las tascas,
• lo trabalh collaboratiu se fa en collaboracion del començament cap a la fin sens division fixe de las tascas. Associa tres modalitats d'organizacion :

• Prepausa a totes e a cadun, dins lo projècte, de s'inscriure dins un principi de melhoracion de contunh de cada tasca e de l'ensems del projècte,
• Organiza lo trabalh en sequéncias de tascas parallèlas (permetent un trabalh mai asincròn),
• Provesís als actors de caduna de las tascas una informacion utila e aisidament expleitabla sus las autras tascas parallèlas e sul mitan de la realizacion.

Lo trabalh collaboratiu, coma lo trabalh collectiu (que n'es una varianta) es pas necessàriament sinonime d'eficacitat, d'eficiéncia, nimai de rapiditat. Son resultat depend de la motivacion dels actors per collaborar, del nombre dels actors, del temps que pòdon consacrar a aquel trabalh e de lors competéncias. Presenta l'interés màger d'associar las capacitats de creacion e de potencialament obtenir çò qu'i a de melhor amb las resorças disponiblas dins un grop, se los elements d'aquel grop son motivats.

Lo trabalh collaboratiu es l'una de las dimensions importantas de l'aprendissatge collaboratiu, qu'es per exemple encoratjat dins de formas d'aprendissatge en linha, sobretot dins los « MOOC » dichs connectivistas.

Amb un mèsme espleit informatic, lo trabalh pòt èsser totalament obèrt (exemple : Wikipèdia, Wikimedia commons, Wikiversity, Wikibook, eca) o miègobèrt (ex. : wiki de projècte d'entrepresa limitat a un intranet e unicament accessible per senhal).

Origina

Lo trabalh collaboratiu e non financiàriament remunerat es pas vertadièrament nòu. Es comun dins totas las societats dichas « primitivas ». Las societas sabentas lo pratiquèron fòrça dempuèi lo sègle de las Luces, mas prenguèt una dimension novèla amb las possibilitats obèrtas par l'informatica puèi per l'Internet, los motors de recerca e los espleits de traduccion en linha. Es basat sus una logica de don facilitada per l'Internet^[2] o d'interés mutual.
Dins lo domèni logicial, per exemple, accelerèt e melhorèt l'eficiéncia de fòrça espleits^[3], en partida mercé al «passatge del Copyright al Copyleft»^[4]

L'expression « trabalh collaboratiu » serià estat introducha per Yochai Benkler, professor de drech a l’universitat de Yale, dins un ensag titulat Coase's Penguin^[5] escrich per «aqueles qu'estudian las organizacions e fan la politica de la proprietat intellectuala» per metre al lum la proprietat intellectuala amb aquel nòu modèl de produccion.

Dins los ans 1990, los primièrs espleits de trabalh collaboratius foguèron mes a disposicion de totes amb per exemple los « yahoo group ».

Perimètre

En mai es una font de creativitat e un espleit de melhoracion de contunh permetent ara de se liurar de la distança geografica que separa los actors cooperant entre eles, dins lo mond economic, lo trabalh collaboratiu, segon los objectius cercats, emergisson subretot dins cinc grands domènis:

• Los mitans burotics per partejar melhor l’informacion creada e servada suls pòstes de trabalh ;
• La gestion documentària que visa a armonizar la gestion de las diferentas versions de documents (classificacion, indexacion, eca.) ;
• La gestion de projècte, mai sovent ligat a un eveniment avent un començament e una fin, e permetent de menat aquel pel melhor ;
• La gestion de las coneissenças per capitalizar suls sabers, coma dins las organizacions per que l’innovacion es clau ;
• La gestion de las relacions socialas per valorizar las relacions entre collaborators mas tanben amb l’extèrne e l’ecosistèma de las entrepresas.

Dins l'entrepresa

Dins l'entrepresa, lo trabalh collaboratiu s'apièja sus de solucions « sincrònas » (las reünions « audio » o « visio » a distança, las web conferéncias, lo chat electronic ...) o « asincrònas » (lo partatge de documents o la redaccion collaborativa de documents).

Lo trabalh collaboratiu s'apièja sovent sus un DISTIC. L'estudi « Solucions de collaboracion d'entrepresa » menada per un cabinet d'analisi especializat nota en efièch que la mesa a disposicion d’espleits apropriats, repausant entre autre sur las tecnologias de l’informacion combinadas a de nòvas formas d’accès en linha a la demanda e d’usatges venent del grand public, accelèra e modifica sens contestacion los biais de collaboracion intèrne a una organizacion o extèrne a aquela^[6].

Dins lo mond scientific

Fòrça cercaires e estudiants utilizan d'espleits collaboratius, subretot dins l'encastre de las sciéncias ciutadanas, emergentas. Dels luòc terces dedicats al desvelopament del trabalh collaboratiu, amb par exemple d'espacis de coworking, foguèron creats dins las universitats.

Dans la governança

D'estudis concluèron qu'uns espleits collaboratius o procediments collaboratius que pòdon melhorar la democracia participativa, los « apròches adaptatius » e quitament permetre de nòvas formas de resiliéncia dels socioecosistèmas^[7] mejans una « cogestion adaptative » de las societats^[8]e de lor mitan, fàcia entre autre a un contèxte ecologic e climatic^[9] cambiadís, incertan o de restaurar^[10] o amb de resorças naturalas fluctuantas (subrepèsca ^[11], desforestacion, erosion e degradacion dels sols, eca), s'apiejan per exemple suls saber locals e ancestrals^{[12],[13],[14]}. Una cogestion adaptativa e mai collaborativa es una de las solucions^[15] prepausadas per una gestion restauratritz e eficaça de la biodiversitat.

Exemples d'espleits collaboratius o de projèctes que n'espeliguèron

Un grand nombre d'espleits e de malhums collaboratius existisson ara, amb de nivèls variables de collaborativitat, unes permeton qu'un simple partatge de donadas (imatges, fotos, vidèo, tèxtes), d'autres pòrtan de projèctes complèxes, largs associant un grand nombre de contributors. D'entre los produchs avent estats creats collaborativament se pòt citar:

• Planzone: Logicial de gestion de projècte e de trabalh collaboratiu en linha;
• Los logicials liures;
• GNU/Linux, un sistèma d'expleitacion liure per ordinator;
• Slashdot, un site d'actualitat sus l'informatica;
• Wikipèdia, l'enciclopedia liura que cadun pòt melhorar, amb sa basa resorças Wikimedia Commons ;
• Wikibook, Wikiquote, Wikisource, Wikinews, Wikiversity...
• Tela Botanica malhum collaboratiu de la botanica francofòna.
• Framasoft malhum d'un vintenat de projèctes collaboratius e comunautaris de promocion e difusion del logicial liure e sa cultura ;
• de sistèmas de formacion per e learning ^[16]
• Bee-Secured: Malhum collaboratiu sus la vigiléncia de las abelhas e de la qualitat del mitan.

Fòrça exemples mòstran:

• que se pòt collaborativament crear e melhorar de logicials fòrça eficaces, tot coma los equivalents proprietaris (L'Encyclopædia Britannica e Microsoft Windows, pel sistème d'expleitacion)^[17].
• que dins lo mond scientific, la collaboracion tanben passa pel partatge e la melhoracion collectiva, eventualament pluridisciplinària de las donadas e dels articles. Per exemple ScientificCommons met ja mai de milions d'articles scientifics a disposicion de totes (18 milions d'articles redigits per mai 7 milions d'autors al començament de 2008, passat a mai de 37 milions de publicacions enregistradas mièg de 2010). Los archius nacionals alemands balhèron mai de 100 000 imatges al fons, beneficiant en cambi de legendas traduchas o melhoradas per la comunautat dels utilizators.
• que dins lo mond de la securitat tecnica la collaboracion es un factor de progrés. Per exemple, dins lo domèni del nuclear, un programa multinacional (10 païses en 2009) evalua las concepcions (Multinational Design Evaluation Program – MDEP) dels reactors, normas e materials de las centralas nuclearas^[18].
• qu'un grand nombre de personas coneisson pas e parlan pas las mèsmas lengas pòdon se mobilizar a l'entorn d'un projècte comun (ex : wikipèdia, en 130 lengas) dins una dinamica eficaça de melhoracion de contunh.

Condicions, limitas e riscs

Per poder parlar de trabalh collaboratiu, sufisís pas d'aprochar d'individús que trabalhavan de per abans de biais separat. Las interaccions entre individús desirant far de trabalh collaboratiu devon favorizar la cooperacion, la productivitat e l'innovacion. Los cercaires tentèron d'identificar las condicions que permeton de garantir la superioritat del trabalh collaboratiu. En estudiant los espacis de trabalh collaboratiu (o coworking), Anne-Laure Fayard e John Weeks, d'Harvard, metèron en evidéncia tres factors: la proximitat, l'intimitat e la permissivitat^[19]. Lo factor de la proximitat deu aprochar los individús. L'intimitat lor permet de demorar mèstres de lor accessibilitat cap als autres. Fin finala, la permissivitat (permission, en anglés) significa que la possibilitat d'interagir fòra de la relacions de trabalh estructuradas en mai d'èsser permesa es encoratjada.

D'universitaris coma Philippe Bouquillion alertan^[20] sul fach que la Web collaborativa (al sens large) tocará d'industrias (finança, consomacion, comunicacion, medias de massa, telecomunicacion) e de la cultura (cinèma, libre, musica, jòcs...), e qu'es utilizada per d'entreprisas amb un risc de novèla bofiga especulativa persistant dins la WEB 2.0 per d'entreprisas de tipe Facebook o Twitter, profitant dels espleits collaboratius que pòdon èsser tornat cap al servici d'interéts privats. La « WEB 2.0 collaborativa » es un luòc de produccion amator o mièprofessional, venent una font ont se pòt descobrir fòrça nòus talents, mas es tanben un univèrs ont de sites en linha utilizan sens o pagar de creatius (illustrators, musicians, autors) qu'esperan tanben poder se far conéisser, e a vegada en lor fasent signar de contrates los constrenhan a daissar lors dreches al proprietari del site. Los luòcs e processes de trabalh collaboratiu son tanben de luòcs ont d'entrepresas comercialas pòdon trobar los centres d'interés d'uns internautes per ne far un usatge comercial (previsibilitat dels comportaments). Lo malhum internet, presentat coma luòc de democracia e d'autonomia de l'individú, que siá collaboratiu, amaga pas las inegalitats socialas, lo comunautarisme o los conflites, donc tampauc lo besonh de regulacion e contraròtle public^[21].