ଜୀବସାର କ

ଜୀବସାର 'କ' (English: Vitamin A: ଭିଟାମିନ ଏ) ଆକ୍ଷିରେ ଥିବା ରେଟିନା ନିମନ୍ତେ ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକୀୟ ପୋଷକ ଅଟେ । ଏହା ଉଭୟ କମ୍ ଆଲୋକରେ ଦେଖିବା ପାଇଁ ଓ ବର୍ଣ୍ଣ ଚିହ୍ନିବା(ରଙ୍ଗ ଚିହ୍ନିବା) ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ଅଟେ ।
ଜୀବ ଶରୀରରୁ ଜାତ ଖାଦ୍ୟରେ ଜୀବସାର 'କ' , ଇଷ୍ଟର ଅବସ୍ଥାରେ ମିଳେ ; ଯାହାକି ପରେ କ୍ଷୁଦ୍ରାନ୍ତରେ (small intestine) ରେଟିନୋଲରେ ବଦଳିଯାଏ । ରେଟିନୋଲ (Retinol) ରାସାୟନିକ ସଂରଚନା ଅନୁଯାୟୀ ଏକ ସୁରାସାର (Alcohol) ଅଟେ । ଏହି ରେଟିନୋଲ ଶରୀରରେ ସଞ୍ଚୟ ଅବସ୍ଥା ଅଟେ , ଯାହାକି ପରେ ଆ‌ଲ‌୍‌ଡିହା‌ଇ‌ଡ‌୍ ଅବସ୍ଥାକୁ ରୂପାନ୍ତରିତ ହୋଇଥାଏ : ରେଟିନାଲ ।
ସାଧାରଣତଃ ଖାଦ୍ୟ ପଦାର୍ଥରେ ଜୀବସାର 'କ' ଦୁଇ ପ୍ରକାର ଅବସ୍ଥାରେ ମିଳେ :

• ରେଟିନୋଲ , ଭିଟାମିନ-ଏର ଏକ ଅବସ୍ଥା ଯାହାକି ପ୍ରାଣୀ ଶରୀରରୁ ଜାତ ଖାଦ୍ୟ ପଦାର୍ଥରୁ ମିଳିଥାଏ ।
• କାରୋଟୀନଗୁଡ଼ିକ ଯେପରିକି , ଆଲଫା କରୋଟିନ , ବିଟା କରୋଟିନ , ଗାମା କରୋଟିନ ଓ xanthophyll beta-cryptoxanthin ହିଁ ଭିଟାମିନର ଅବସ୍ଥା ରୂପେ ଶାକାହାରୀ ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ଶରୀରରେ ଦେଖାଯାଏ । ପ୍ରକୃତରେ ମାଂସାହାରୀ ପ୍ରାଣୀମାନେ ଏହି କାରୋଟିନକୁ ରେଟିନାଲରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରିବାରେ ଦୁର୍ବଳ ଅଟନ୍ତି ।

ଜୀବସାର କ

ରେଟିନୋଲର ରାସାୟନିକ ସଂରଚନା
Clinical data
Trade names	Aquasola
AHFS/Drugs.com	monograph
ATC code	V04CB01 (WHO)
Identifiers
IUPAC name (2E,4E,6E,8E)-3,7-Dimethyl-9-(2,6,6-trimethyl-1-cyclohexen-1-yl)-2,4,6,8-nonatetraen-1-ol (Retinol)
CAS Number	68-26-8
PubChem CID	445354
DrugBank	DB00162 N
ChemSpider	393012 Y
KEGG	D03365 Y
ChEBI	CHEBI:17336 Y
ChEMBL	CHEMBL986 Y
NIAID ChemDB	008876
ECHA InfoCard	100.031.195
Chemical and physical data
Formula	C20H30O
Molar mass	286.4516 g/mol
3D model (JSmol)	Interactive image
SMILES C\C(=C/CO)\C=C\C=C(/C)\C=C\C1=C(C)CCCC1(C)C
InChI InChI=1S/C20H30O/c1-16(8-6-9-17(2)13-15-21)11-12-19-18(3)10-7-14-20(19,4)5/h6,8-9,11-13,21H,7,10,14-15H2,1-5H3/b9-6+,12-11+,16-8+,17-13+ Y Key:FPIPGXGPPPQFEQ-OVSJKPMPSA-N Y
NY (what is this?)  (verify)

ଇତିହାସ

୧୯୦୬ରେ ଏହି ଜୀବସାର 'କ' ଆବିଷ୍କାର କରାଯାଇଥିଲା । ପୃଷ୍ଟିସାର , ସ୍ନେହସାର ଓ ଶ୍ୱେତସାର ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟ କିଛି ଉପାଦାନ ମଧ୍ୟ ଆବଶ୍ୟକ ଥିଲା ଗୋରୁଗାଇମାନଙ୍କ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ଅବସ୍ଥା ପାଇଁ । ୧୯୧୭ରେ ଏହି ଉପାଦାନ ସବୁ ସ୍ୱାଧୀନ ଭାବେ ଆବିଷ୍କାର କରିଥିଲେ : ଏଲମର ମ୍ୟାକ କୋଲୁମ (Elmer McCollum ) ୱି‌ସ୍‌କୋ‌ନ୍‌ସି‌ନ୍-ମାଡିସନ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଓ ଲାଫାୟେତ୍ତେ ମେଣ୍ଡେଲ (Lafayette Mendel) , ଥୋମାସ ବର ଓସବୋର୍ଣ୍ଣ (Thomas Burr Osborne) ୟେଲ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟରେ । David Adriaan van Dorp ଓ Jozef Ferdinand Arens ନାମକ ଦୁଇଜଣ ଡଚ ରସାୟନବିତ୍.ଏହାକୁ ପ୍ରଥମେ କୃତ୍ରିମ ଭାବେ ବନେଇ ଥିଲେ ।

ଦୈନିକ ଆବଶ୍ୟକତା

ଜୀବସାର 'କ'ର ଦୈନିକ ଆବଶ୍ୟକତା^[୧]
ଅଧିକ ଦେଖନ୍ତୁ: କେତେ ଆହାର ନେବା ଉଚିତ? (ଇଂରାଜୀ)

ଜୀବନର ଅବସ୍ଥା	ଦୈନିକ ଆହାର (Adequate intakes) μg/day	ଊର୍ଦ୍ଧ୍ୱ ସୀମା μg/day
ଶିଶୁ ୦–୬ ମାସ ୭–୧୨ ମାସ	୪୦୦* ୫୦୦*	୬୦୦ ୬୦୦
ବାଳୁତ ୧–୩ ବର୍ଷ ୪–୮ ବର୍ଷ	୩୦୦ ୪୦୦	୬୦୦ ୯୦୦
ପୁରୁଷ ୯–୧୩ ବର୍ଷ ୧୪–୧୮ ବର୍ଷ ୧୯ – >୭୦ ବର୍ଷ	୬୦୦ ୯୦୦ ୯୦୦	୧୭୦୦ ୨୮୦୦ ୩୦୦୦
ସ୍ତ୍ରୀ ୯–୧୩ ବର୍ଷ ୧୪–୧୮ ବର୍ଷ ୧୯ – >୭୦ ବର୍ଷ	୬୦୦ ୭୦୦ ୭୦୦	୧୭୦୦ ୨୮୦୦ ୩୦୦୦
ଗର୍ଭାବସ୍ଥା <୧୯ ବର୍ଷ ୧୯ – >୫୦ ବର୍ଷ	୭୫୦ ୭୭୦	୨୮୦୦ ୩୦୦୦
ସ୍ତନ୍ୟପାନ <୧୯ ବର୍ଷ ୧୯ – >୫୦ ବର୍ଷ	୧୨୦୦ ୧୩୦୦	୨୮୦୦ ୩୦୦୦

ଖାଦ୍ୟ ଉତ୍ସ

ଗାଜର

ସାଧାରଣତଃ ଜୀବସାର କ ଅନେକ ଗୁଡିଏ ଖାଦ୍ୟ ପଦାର୍ଥରୁ ମିଳିଥାଏ:

• ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ଯକୃତ (ମାଂସ, ଘୁଷୁରି ମାଂସ, କୁକୁଡା ମାଂସ, ଟର୍କୀ, ମାଛ) ଓ କଡ଼ ମାଛର ଯକୃତରୁ ବାହାରୁଥିବା ତୈଳ ।
• dandelion greens (୫୫୮୮ IU ୧୧୨%)^[୨]
• ଗାଜର (୮୩୫ μg ୯୩%)
• broccoli ପତ୍ର (୮୦୦ μg ୮୯%) – USDA database Archived 2015-03-03 at the Wayback Machine. ଅନୁଯାୟୀ broccoli floretsରେ ଏହାର ପରିମାଣ ବହୁତ କମ । ^[୩]
• କନ୍ଦମୂଳ (709 μg 79%)
• ଲହୁଣୀ (684 μg 76%)
• ବନ୍ଧାକୋବି (681 μg 76%)
• ଖଡା ଶାଗ (୪୬୯ μg ୫୨%)
• କଖାରୁ (୪୦୦ μg ୪୧%)
• collard greens (333 μg 37%)
• Cheddar cheese (265 μg 29%)
• ତରଭୁଜ (169 μg 19%)
• ଅଣ୍ଡା (୧୪୦ μg ୧୬%)
• apricot (୯୬ μg ୧୧%)
• ଅମୃତ ଭଣ୍ଡା (୫୫ μg ୬%)
• ଆମ୍ବ (୩୮ μg ୪%)
• ମଟର ଚଣା (୩୮ μg ୪%)
• broccoli (୩୧ μg ୩%)
• କ୍ଷୀର (୨୮ μg ୩%)

ବି.ଦ୍ର : ଏହି ତଥ୍ୟ ସବୁ USDA databaseରୁ Archived 2015-03-03 at the Wayback Machine. ନିଆଯାଇଛି ଏବଂ ବନ୍ଧନୀ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ତଥ୍ୟ ହେଉଛି, ୧୦୦ ଗ୍ରାମ ଖାଦ୍ୟ ପ୍ରତି retinol activity equivalences (RAEs)ଓ ବୟସ୍କ ପୁରୁଷ ପାଇଁ ଦୈନିକ ଆହାର ଆବଶ୍ୟକତାର ପ୍ରତିଶତ ମୂଲ୍ୟ ।

ପାଚନ ପ୍ରକ୍ରିୟା

ଅଭାବ ଜନିତ ରୋଗ

ଆଧିକ୍ୟ ଜନିତ ରୋଗ

ଆହୁରି ଦେଖନ୍ତୁ

• ଜୀବସାର