ਅਰਤੁਗ਼ਰੂਲ
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
ਅਰਤੁਗ਼ਰੂਲ (Turkish: Ertuğrul Gâzî, ਉਸਮਾਨੀ ਤੁਰਕੀ: ارطغرل, ਤੁਰਕਮੇਨ: Ärtogrul Gazy}}) (ਮੌਤ 1280)[3] ਓਸਮਾਨ I ਦਾ ਪਿਤਾ ਸੀ।[4] ਅਰਤੂਗਰੁਲ ਦੇ ਜੀਵਨ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਓਟੋਮਨ ਪਰੰਪਰਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਉਹ ਸੁਲੇਮਾਨ ਸ਼ਾਹ, ਓਘੂਜ਼ ਤੁਰਕਾਂ ਦੇ "ਕਾਈ ਕ਼ਬੀਲੇ" ਦਾ ਆਗੂ (ਇੱਕ ਦਾਅਵਾ ਜਿਸ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਨੇ ਕੀਤੀ[6]) ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਸੀ, ਜੋ ਮੰਗੋਲ ਜਿੱਤਾਂ ਤੋਂ ਬੱਚਣ ਲਈ ਪੱਛਮੀ ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆ ਤੋਂ ਅਨਾਤੋਲੀਆ ਭੱਜ ਗਿਆ ਸੀ, ਪਰ ਇਹ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ ਗੁਨਦੁਜ਼ ਅਲਪ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਹੋਵੇ।[1][7] ਇਸ ਕਥਾ ਅਨੁਸਾਰ, ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਅਰਤੂਗਰੂਲ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਪੈਰੋਕਾਰ ਰੂਮ ਸਲਤਨਤ ਦੀ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਏ, ਜਿਸ ਦੇ ਕਾਰਨ ਉਸ ਨੂੰ ਬਾਇਜੰਟਾਈਨ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਸਰਹੱਦੀ ਤੇ ਸੋਗੁਤ ਕਸਬੇ ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕਰਨ ਦਾ ਇਨਾਮ ਮਿਲਿਆ। ਇਸ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਾ ਸਿਲਸਿਲਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ ਜਿਸ ਨਾਲ ਆਖਰਕਾਰ ਓਟੋਮਨ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਦਾ ਰਾਹ ਖੁਲ੍ਹ ਗਿਆ।
Remove ads
ਜੀਵਨੀ
ਅਰਤੁਗ਼ਰੂਲ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਾਰੇ ਕੁਝ ਵੀ ਪੱਕਾ ਪ੍ਰਮਾਣ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਉਹ ਉੁਸਮਾਨ ਦਾ ਪਿਤਾ ਸੀ; ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਇੱਕ ਸਦੀ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ ਓਟੋਮਨਜ਼ ਦੁਆਰਾ ਉਸ ਬਾਰੇ ਲਿਖੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ 'ਤੇ ਭਰੋਸਾ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹਨ, ਜੋ ਸ਼ੱਕੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਨ।[8][9] ਇੱਕ ਬਿਨ-ਤਾਰੀਖ਼ ਸਿੱਕਾ, ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉੁਸਮਾਨ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦਾ, "ਅਰਤੂਗਰੂਲ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਉਸਮਾਨ ਦੁਆਰਾ ਛਾਪਿਆ ਗਿਆ" ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨਾਲ ਛਾਪਿਆ ਗਿਆ, ਸੁਝਾਅ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਰਤੂਗਰੂਲ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਸੀ।[4] ਇੱਕ ਹੋਰ ਸਿੱਕੇ 'ਤੇ "ਉਸਮਾਨ ਬਿਨ ਅਰਤੂਰਰੂਲ ਬਿਨ ਗਨਦੂਜ਼ ਅਲਪ" ਪੜ੍ਹਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ,[1] ਹਾਲਾਂਕਿ ਅਰਤੂਗਰੁਲ ਰਵਾਇਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੁਲੇਮਾਨ ਸ਼ਾਹ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[7]
ਐਂਵੇਰੀ ਦੇ ਦਸਤੂਰਨਾਮੇ (1465) ਅਤੇ ਕਰਮਨੀ ਮਹਿਮਤ ਪਾਸ਼ਾ ਦੇ ਇਤਹਾਸ (1481 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ) ਵਿੱਚ ਸੁਲੇਮਾਨ ਸ਼ਾਹ ਗੁਨਦੁਜ਼ ਅਲਪ ਦੀ ਥਾਂ ਅਰਤੂਗਰੁਲ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦੱਸੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਓਟੋਮਨ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਅੱਸਿਕਪਾਸਾਜ਼ਾਦੇ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸੁਲੇਮਾਨ ਸ਼ਾਹ ਦਾ ਇੱਕ ਅਧਿਕਾਰਤ ਰੂਪ ਬਣ ਗਿਆ।[10] ਬਾਅਦ ਦੀਆਂ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਅਰਤੂਗਰੁਲ ਕਾਈ ਦਾ ਮੁਖੀ ਸੀ।[3] ਬਾਈਜੈਂਟਾਂ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਸੇਲਜੁਕਾਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ ਸਹਾਇਤਾ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਅਰਤੂਗਰੁਲ ਨੂੰ ਕਾਰਾਕਾ ਡੈਗ, ਜੋ ਕਿ ਅੰਗੋਰਾ (ਹੁਣ ਅੰਕਾਰਾ ) ਦੇ ਨੇੜੇ ਇੱਕ ਪਹਾੜੀ ਇਲਾਕਾ, ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਅਰਤੂਗਰੁਲ ਨੂੰ ਕੇਇਕ਼ੁਬਾਦ ਪਹਿਲੇ, ਰਮ ਦੇ ਸੇਲਜੁਕ ਸੁਲਤਾਨ ਦੁਆਰਾ ਇਹ ਜ਼ਮੀਨ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇੱਕ ਬਿਰਤਾਂਤ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੇਲਜੁਕ ਆਗੂ ਦਾ ਅਰਤੁਗਰੁਲ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇਣ ਦਾ ਤਰਕ ਅਰਤੁਗਰੁਲ ਦਾ ਸੀ ਜੋ ਉਹ ਬਾਈਜ਼ੈਂਟਾਈਨ ਜਾਂ ਹੋਰ ਵਿਰੋਧੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੁਸ਼ਮਣੀ ਹਮਲੇ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਸਕਣ।[11] ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਇਸ ਨੂੰ ਸੱਤ ਪਿੰਡ ਮਿਲੇ ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਸ ਨੇ ਆਸ ਪਾਸ ਦੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਜਿੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਉਹ ਪਿੰਡ, ਜਿੱਥੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋਈ ਸੀ, ਉਸ ਦੇ ਪੁੱਤਰ, ਉਸਮਾਨ ਪਹਿਲੇ ਦੇ ਅਧੀਨ ਓਟੋਮਨ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਬਣ ਗਈ। ਬਾਅਦ ਦੇ ਮਿਥਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਉਸਮਾਨ ਦੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਹਲੀਮਾ ਹਾਤੂਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਅਰਤੂਗਰੂਲ ਗਾਜ਼ੀ ਕਬਰ ਦੇ ਬਾਹਰ ਇੱਕ ਕਬਰ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਮ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਵਿਵਾਦਪੂਰਨ ਹੈ।[12][13]
ਓਟੋਮਨ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦੇ ਇਸ ਬਾਰੇ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੀਆਂ ਰਾਵਾਂ ਹਨ ਕਿ ਉਸਮਾਨ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਦੋ ਹੋਰ ਜਾਂ ਸੰਭਾਵਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਤਿੰਨ ਹੋਰ ਪੁੱਤਰ: ਸਾਰੂ ਬਾਤੂ ਸਾਵੈਕੀ ਸੁਲਤਾਨ, ਜਾਂ ਸਾਰੂ ਬਾਤੂ ਅਤੇ ਸਾਵਸੀ ਸੁਲਤਾਨ, ਅਤੇ ਗੁਨਦੁਜ਼ ਸੁਲਤਾਨ ਸਨ।[ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ] ਉਸ ਦੇ ਬੇਟੇ, ਉਸਮਾਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀਆਂ ਵਾਂਗ, ਅਰਤੂਗਰੂਲ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਇੱਕ ਗਾਜ਼ੀ, ਇਸਲਾਮ ਨੂੰ ਪ੍ਰਚਾਰਿਤ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਇੱਕ ਬਹਾਦਰ, ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[14]
Remove ads
ਵਿਰਾਸਤ
ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਰਤੂਗਰੁਲ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਇੱਕ ਮਕਬਰਾ ਅਤੇ ਮਸਜਿਦ ਉਸਮਾਨ ਪਹਿਲੇ ਨੇ "ਸੋਗਤ" ਵਿਖੇ ਬਣਵਾਇਆ ਸੀ, ਪਰ ਕਈ ਪੁਨਰ ਨਿਰਮਾਣਾਂ ਕਾਰਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਢਾਂਚਿਆਂ ਦੇ ਮੁੱਢਲੇ ਰੂਪ ਬਾਰੇ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਮੌਜੂਦਾ ਮਕਬਰਾ 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਸੁਲਤਾਨ ਅਬਦੁੱਲ ਹਾਮਿਦ II ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਸੋਗਤ ਦਾ ਕਸਬਾ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਮੁੱਢਲੇ ਉਸਮਾਨਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਾਲਾਨਾ ਤਿਉਹਾਰ ਮਨਾਉਂਦਾ ਹੈ।[4][15]
ਸੰਨ 1863 ਵਿੱਚ ਲਾਂਚ ਕੀਤੇ ਗਏ "ਓਟੋਮਨ ਫਰੀਗੇਟ ਅਰਤੂਗਰੂਲ" ਦਾ ਨਾਂ ਇਸ ਦੇ ਨਾਂ 'ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।[16] 1998 ਵਿੱਚ ਤੁਰਕਮੇਨਿਸਤਾਨ ਦੇ ਅਸ਼ਕਾਬਾਦ ਵਿੱਚ ਅਰਤੂਗਰੁਲ ਗਾਜ਼ੀ ਮਸਜਿਦ ਪੂਰੀ ਹੋਈ, ਇਸ ਦਾ ਨਾਂ ਵੀ ਉਸ ਦੇ ਸਨਮਾਨ 'ਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਤੁਰਕੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਤੁਰਕੀ ਅਤੇ ਤੁਰਕਮੇਨਿਸਤਾਨ ਵਿਚਾਲੇ ਸੰਬੰਧ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਵਜੋਂ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ ਸੀ।[17]
ਉਸ ਦੇ ਮਕਬਰੇ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਉਸ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਉਸਮਾਨ ਗਾਜ਼ੀ ਨੂੰ ਅਰਤੂਗਰੁਲ ਗਾਜ਼ੀ ਦੀ ਆਖਰੀ ਵਸੀਅਤ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ:
ਗਲਪ ਵਿੱਚ
ਤੁਰਕੀ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਸੀਰੀਜ਼ ਕੁਰੂਲੁਸ/ਉਸਮਾਨਸਿਕ (1988) ਵਿੱਚ ਅਰਤੂਗਰੁਲ ਨੂੰ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਇਹ ਉਸੇ ਨਾਮ ਦੇ ਇੱਕ ਨਾਵਲ ਤੋਂ ਅਨੁਕੂਲਿਤ,[18] ਅਤੇ ਦਿਰਲੀਸ: ਅਰਤੂਗਰੂਲ (2014) ਕੀਤਾ ਗਿਆ।[19]
Remove ads
ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ
- ਓਟੋਮਨ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਰੁੱਖ
- ਸ਼ੇਖ ਇਦੇਬਾਲੀ
- ਸੋਗਤ ਅਰਤੂਗਰੁਲ ਗਾਜ਼ੀ ਅਜਾਇਬ ਘਰ
ਨੋਟ
ਹਵਾਲੇ
ਪੁਸਤਕ-ਸੂਚੀ
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads