ਖ਼ਿਲਜੀ ਵੰਸ਼

ਖ਼ਿਲਜੀ ਵੰਸ਼ ਜਾਂ ਖ਼ਲਜੀ ਸਲਤਨਤ ਮੱਧ ਕਾਲੀਨ ਭਾਰਤ ਦਾ ਇੱਕ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਸੀ। ਇਸਨੇ ਦਿੱਲੀ ਸਲਤਨਤ ਉੱਤੇ 1290-1320 ਈਸਵੀ ਤੱਕ ਰਾਜ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਵੰਸ਼ ਨੂੰ ਜਲਾਲ ਉੱਦ-ਦੀਨ ਖਿਲਜੀ ਨੇ ਗ਼ੁਲਾਮ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਕੇ ਕੀਤਾ ਸੀ।^[4]

ਖ਼ਿਲਜੀ ਵੰਸ਼
1290–1320
ਖ਼ਿਲਜੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਸ਼ਾਸ਼ਿਤ ਖੇਤਰ (ਗੂੜਾ ਹਰਾ) ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸਹਾਇਕ ਖੇਤਰ (ਫਿੱਕਾ ਹਰਾ).[2]
ਰਾਜਧਾਨੀ	ਦਿੱਲੀ
ਆਮ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ	ਫ਼ਾਰਸੀ [3]
ਧਰਮ	ਸੁੰਨੀ ਇਸਲਾਮ
ਸਰਕਾਰ	ਸਲਤਨਤ
ਸੁਲਤਾਨ
• 1290–1296	ਜਲਾਲ ਉੱਦ-ਦੀਨ ਖਿਲਜੀ
• 1296–1316	ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਖ਼ਿਲਜੀ
• 1316	ਸ਼ਿਹਾਬੁਦੀਨ ਓਮਾਰ ਖ਼ਿਲਜੀ
• 1316–1320	ਕੁਤੁਬ ਉੱਦ-ਦੀਨ ਮੁਬਾਰਕ ਸ਼ਾਹ ਖ਼ਿਲਜੀ
• 1320	ਖੁਸਰੋ ਖਾਨ
ਇਤਿਹਾਸ
• Established	1290
• Disestablished	1320
ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗ਼ੁਲਾਮ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਬਘੇਲਾ ਵੰਸ਼ ਤੁਗ਼ਲਕ ਵੰਸ਼
ਅੱਜ ਹਿੱਸਾ ਹੈ	ਭਾਰਤ ਪਾਕਿਸਤਾਨ

ਗੁਲਾਮੀ

ਸਲਤਨਤ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਖ਼ਿਲਜੀ ਦੇ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ, ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਅੱਧੀ ਆਬਾਦੀ ਮੁਸਲਿਮ ਅਹਿਲਕਾਰਾਂ, ਅਮੀਰਾਂ, ਦਰਬਾਰੀ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਕਮਾਂਡਰਾਂ ਲਈ ਨੌਕਰਾਂ, ਰਖੇਲਾਂ ਅਤੇ ਪਹਿਰੇਦਾਰਾਂ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਗੁਲਾਮ ਸਨ। ਖ਼ਿਲਜੀ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਗੁਲਾਮੀ, ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇਸਲਾਮੀ ਰਾਜਵੰਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ, ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਦੋ ਸਮੂਹ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ - ਫੌਜੀ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਦੌਰਾਨ ਜ਼ਬਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਵਿਅਕਤੀ, ਅਤੇ ਉਹ ਲੋਕ ਜੋ ਆਪਣੇ ਕਰ ਅਦਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਪਾਏ ਸਨ। ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਅਤੇ ਗੁਲਾਮੀ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਦੀ ਸੰਸਥਾ ਖ਼ਲਜੀ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਵਿਆਪਕ ਹੋ ਗਈ ਸੀ; ਮਰਦ ਗੁਲਾਮਾਂ ਨੂੰ ਬੰਦਾ, ਕਾਇਦ, ਗੁਲਾਮ ਜਾਂ ਬੁਰਦਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਬੰਦੀ ਜਾਂ ਕਨੀਜ਼ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।

ਸ਼ਾਸ਼ਕ

• ਜਲਾਲ ਉੱਦ-ਦੀਨ ਖਿਲਜੀ (1290–1296)
• ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਖ਼ਿਲਜੀ (1296–1316)
• ਸ਼ਿਹਾਬੁਦੀਨ ਓਮਾਰ ਖ਼ਿਲਜੀ (1316)
• ਕੁਤੁਬ ਉੱਦ-ਦੀਨ ਮੁਬਾਰਕ ਸ਼ਾਹ ਖ਼ਿਲਜੀ (1316–1320)
• ਖੁਸਰੋ ਖਾਨ (1320)

ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਜਗ੍ਹਾ

ਅਲਾਉਦੀਨ ਖ਼ਿਲਜੀ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਇੰਡੋ-ਮੁਹੰਮਦਨ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ, ਇੱਕ ਸ਼ੈਲੀ ਅਤੇ ਉਸਾਰੀ ਮੁਹਿੰਮ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਤੁਗਲਕ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਵਧਿਆ ਸੀ। ਖਲਜੀ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਪੂਰੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਕੰਮਾਂ ਵਿੱਚ, ਅਲਾਈ ਦਰਵਾਜ਼ਾ - ਕੁਤਬ ਕੰਪਲੈਕਸ ਦੀਵਾਰ ਦਾ ਦੱਖਣੀ ਗੇਟਵੇ, ਰਾਪੜੀ ਵਿਖੇ ਈਦਗਾਹ, ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਜਮਾਤ ਖਾਨਾ ਮਸਜਿਦ ਹਨ। ਅਲਾਈ ਦਰਵਾਜ਼ਾ, ਜੋ ਕਿ 1311 ਵਿੱਚ ਪੂਰਾ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਨੂੰ 1993 ਵਿੱਚ ਕੁਤਬ ਮੀਨਾਰ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਸਮਾਰਕਾਂ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਯੂਨੈਸਕੋ ਦੀ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿਰਾਸਤ ਟਿਕਾਣਾ ਵਜੋਂ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।^[5]

• 
  ਅਲਾਈ ਦਰਵਾਜਾ
• 
  ਕੁੱਵਤ ਉਲ ਇਸਲਾਮ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵਧਾ ਕੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ
• 
  ਅਧੂਰਾ ਬਣਿਆ ਅਲਾਈ ਮੀਨਾਰ