ਜਮਾਂਦਰੂ ਦਿਲ ਦੀ ਬੀਮਾਰੀ

ਜਮਾਂਦਰੂ ਦਿਲ ਦੀ ਬੀਮਾਰੀ (ਸੀ.ਐਚ.ਡੀ ; ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ: congenital heart defect), ਜਿਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਜਮਾਂਦਰੂ ਦਿਲ ਦੀ ਅਨਿਯਮਿਤਾ ਜਾਂ ਨੁਕਸ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਦਿਲ ਦੀ ਬਣਤਰ ਦੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਮੱਸਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਜਨਮ ਵੇਲੇ ਮੌਜੂਦ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।^[5] ਇਸ ਦੇ ਚਿੰਨ੍ਹ ਅਤੇ ਲੱਛਣ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਿਸਮ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਇਹ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਲਈ ਖਤਰਨਾਕ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੇ। ਜਦੋਂ ਇਹ ਮੌਜੂਦ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਸਾਹ ਲੈਣ, ਨੀਲੀ ਚਮੜੀ, ਮਾੜੀ ਵਜ਼ਨ, ਅਤੇ ਥਕਾਵਟ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਛਾਤੀ ਦਾ ਦਰਦ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ।^[2] ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਜਮਾਂਦਰੂ ਦਿਲ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦੂਜੀਆਂ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਵਾਪਰਦੀਆਂ। ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਦਿਲ ਦੀ ਅਸਫਲਤਾ (ਹਾਰਟ ਫੇਲੀਅਰ) ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।^[3]

ਜਮਾਂਦਰੂ ਦਿਲ ਦੇ ਰੋਗ
ਸਮਾਨਾਰਥੀ ਸ਼ਬਦ	ਸੀ ਐੱਚ ਡੀ
ਵੈਂਟ੍ਰਿਕੂਲਰ ਸੈਪਟਲ ਨੁਕਸ (ਸੱਜੇ) ਲਈ ਦੋ ਆਮ ਸਥਾਨਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਦਿਲ ਦੀ ਆਮ ਬਣਤਰ (ਖੱਬੇ)। ਦਿਲ ਦੇ ਜਮਾਂਦਰੂ ਰੋਗਾਂ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਆਮ ਰੂਪ।[1]
ਵਿਸ਼ਸਤਾ	ਕਾਰਡੀਓਲੋਜੀ
ਲੱਛਣ	ਤੇਜ਼ ਸਾਹ, ਨੀਲੀ ਚਮੜੀ, ਭਾਰ ਘੱਟ ਹੋਣਾ, ਥਕਾਵਟ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨਾ[2]
ਗੁਝਲਤਾ	ਹਾਰਟ ਫੇਲੀਅਰ[2]
ਕਿਸਮ	ਸਾਈਨੋਟਿਕ ਦਿਲ ਦੇ ਨੁਕਸ, ਗੈਰ-ਸਾਈਨੋਟਿਕ ਦਿਲ ਦੇ ਨੁਕਸ [3]
ਕਾਰਨ	ਅਕਸਰ ਅਣਜਾਣ[4]
Prognosis	ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਇਲਾਜ ਦੇ ਨਾਲ[5]
ਅਵਿਰਤੀ	48.9 ਮਿਲੀਅਨ (2015)[6]
ਮੌਤਾਂ	303,300 (2015)[7]

ਜਮਾਂਦਰੂ ਦਿਲ ਦੇ ਨੁਕਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਅਜੇ ਅਕਸਰ ਅਣਜਾਣਿਆ ਹੈ।^[4]

ਕੁਝ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਗਰਭ ਅਵਸਥਾ ਦੌਰਾਨ ਲਾਗਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਰੂਬੇੈਲਾ, ​​ਅਲਕੋਹਲ ਜਾਂ ਤੰਬਾਕੂ ਜਿਹੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਦਵਾਈਆਂ ਜਾਂ ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ, ਮਾਂ-ਬਾਪ ਨੂੰ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਜਾਂ ਮਾਂ ਵਿੱਚ ਪੋਸ਼ਕ ਤੱਤਾਂ ਜਾਂ ਮੋਟਾਪੇ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।^[8] ਇੱਕ ਜਮਾਂਦਰੂ ਦਿਲ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਵਾਲੀ ਮਾਂ ਹੋਣ ਨਾਲ ਵੀ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਖਤਰਾ ਇੱਕ ਕਾਰਕ ਹੈ। ਕਈ ਜੈਨੇਟਿਕ ਹਾਲਤਾਂ ਡਾਊਨ ਸਿੰਡਰੋਮ, ਟਰਨਰ ਸਿੰਡਰੋਮ ਅਤੇ ਮਾਰਫਨ ਸਿੰਡਰੋਮ ਸਮੇਤ ਦਿਲ ਦੇ ਰੋਗਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹਨ। ਕੌਨਜੈਨੀਅਲ ਦਿਲ ਦੇ ਨੁਕਸ ਦੋ ਮੁੱਖ ਸਮੂਹਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ: ਸਾਇਆੋਨੀਟਿਕ ਦਿਲ ਦੇ ਨੁਕਸ ਅਤੇ ਗੈਰ-ਸਾਇਆਓਨੌਟਿਕ ਦਿਲ ਦੇ ਨੁਕਸ, ਇਹ ਇਸ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਬੱਚੇ ਦੇ ਰੰਗ ਵਿੱਚ ਹਲਕੇ ਰੰਗ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ। ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਵਿੱਚ ਦਿਲਾਂ ਦੀਆਂ ਅੰਦਰੂਨੀ ਕੰਧਾਂ, ਦਿਲ ਦੇ ਵਾਲਵ, ਜਾਂ ਖੂਨ ਦੀਆਂ ਵਾਲਵਸ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਖੂਨ ਨੂੰ ਦਿਲ ਤੱਕ ਅਤੇ ਦਿਲ ਤੋਂ ਵਾਪਿਸ ਲੈ ਕੇ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ।

ਦਿਲ ਦੇ ਨੁਕਸ, ਜਨਮ ਵੇਲੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਆਮ ਹੈ।^[9]

2015 ਵਿੱਚ ਇਹ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਰੂਪ ਵਿੱਚ 48.9 ਮਿਲੀਅਨ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਨਿਦਾਨ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਤੀ 1,000 ਜੀਵਤ ਜਨਮਾਂ ਵਿੱਚ 4 ਤੋਂ 75 ਦੇ ਦਰਮਿਆਨ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।^[10]

1,000 ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 6 ਪ੍ਰਤੀ 1,000 ਦੇ ਕਾਰਨ ਇੱਕ ਮੱਧਮ ਤੋਂ ਗੰਭੀਰ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਜਮਾਂਦਰੂ ਦਿਲ ਦੇ ਨੁਕਸ ਕਾਰਨ ਜਨਮ ਦੀ ਘਾਟ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਮੌਤਾਂ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਹਨ। ਸਾਲ 2015 ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ 1990 ਵਿੱਚ 366,000 ਮੌਤਾਂ ਤੋਂ 303,300 ਮੌਤਾਂ ਹੋਈਆਂ।^[11]

ਚਿੰਨ੍ਹ ਅਤੇ ਲੱਛਣ

Tetralogy of Fallot ਕਾਰਨ ਇੱਕ ਬਾਲਗ ਵਿੱਚ ਸਾਇਆਓਨੋਟਿਕ ਨਹੁੰਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਡਿਜ਼ੀਟਲ ਕਲੱਬਿੰਗ ਦਿਖਾਈ ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ।

ਨਿਸ਼ਾਨੀਆਂ ਅਤੇ ਲੱਛਣ ਦਿਲ ਦੇ ਰੋਗ ਦੀ ਕਿਸਮ ਅਤੇ ਤੀਬਰਤਾ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹਨ। ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਲੱਛਣ ਅਕਸਰ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਹੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਇਹ ਸੰਭਵ ਹੈ ਕਿ ਕੁਝ ਸੀ.ਐਚ.ਡੀ. ਪੂਰੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਖੋਜੇ ਨਾ ਜਾਣ।^[12]

ਕੁਝ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਕੋਈ ਸੰਕੇਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਜਦਕਿ ਹੋਰ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਸਾਹ, ਕਸਰਤ, ਬੇਹੋਸ਼, ਦਿਲ ਦੀ ਬੁੜ-ਬੁੜ ਕਰਨਾ, ਅੰਗਾਂ ਅਤੇ ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਦਾ ਵਿਕਾਸ, ਮਾੜੀ ਖ਼ੁਰਾਕ ਜਾਂ ਵਿਕਾਸ ਜਾਂ ਸਾਹ ਦੀ ਲਾਗ ਦੇ ਲੱਛਣ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੇ ਹਨ।^[13]

ਜਮਾਂਦਰੂ ਦਿਲ ਦੇ ਨੁਕਸ ਕਾਰਨ ਅਸਧਾਰਨ ਦਿਲ ਦੇ ਸੁੱਰਖਿਆ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦਾ ਹੈ ਜਿਸਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਹਿਰਦੇ ਵਿੱਚ ਬੁੜਬੁੜਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰੀ ਆਊਸਕੈਂਟ ਦੁਆਰਾ ਖੋਜਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ; ਹਾਲਾਂਕਿ, ਸਾਰੇ ਦਿਲ ਦੀ ਬੁੜ-ਬੁੜ ਕਰਨਾ ਜਮਾਂਦਰੂ ਦਿਲ ਦੇ ਰੋਗਾਂ ਕਾਰਨ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਨਿਦਾਨ

ਗਰੱਭਾਸ਼ਯ ਐਕੋਕਾਰਡੀਓਗ੍ਰਾਫੀ ਦੁਆਰਾ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਜਮਾਂਦਰੂ ਦਿਲ ਦੇ ਨੁਕਸਾਂ ਦਾ ਮੁਆਇਨਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਹੈ ਜੋ ਗਰਭ ਅਵਸਥਾ ਦੇ ਦੂਜੇ ਤਿਮਾਹੀ ਦੌਰਾਨ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਔਰਤ 18 ਤੋਂ 24 ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਗਰਭਵਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।^[14][15]

ਇਹ ਇੱਕ ਪੇਟ ਦਾ ਅਲਟਰਾਸਾਊਂਡ ਜਾਂ ਟ੍ਰਾਂਸਵਾਜਿਨਲ ਅਲਟਰਾਸਾਊਂਡ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਜੇ ਇੱਕ ਬੱਚਾ ਸਾਇਆਓਨੋਟਿਕ ਦਿਲ ਦੀ ਬੀਮਾਰੀ ਨਾਲ ਜੰਮਿਆ ਹੈ, ਤਾਂ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਚਮੜੀ ਦੇ ਨੀਲੇ ਰੰਗ (ਸਾਇਆਰੋਸਸਸ ਸੁੱਟੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ) ਕਾਰਨ ਜਨਮ ਤੋਂ ਛੇਤੀ ਹੀ ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਬਾਰੇ ਪਤਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਜੇ ਇੱਕ ਬੱਚਾ ਇੱਕ ਸੇਪਟਲ ਨੁਕਸ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਰੁਕਾਵਟ ਦੇ ਨੁਕਸ ਦੇ ਕਾਰਨ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਅਕਸਰ ਕਈ ਮਹੀਨਿਆਂ ਬਾਅਦ ਜਾਂ ਕਈ ਵਾਰ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਲੱਛਣ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੇ ਹਨ।

ਇਲਾਜ

ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸਮਾਂ ਸੀ.ਐਚ.ਡੀ. ਗੰਭੀਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਸਰਜਰੀ ਅਤੇ / ਜਾਂ ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਦਵਾਈਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ: ਡਾਇਰੇਟੀਕਸ, ਜੋ ਦਿਲ ਨੂੰ ਢੱਕਣ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਕਰਨ ਲਈ ਪਾਣੀ, ਲੂਣ ਅਤੇ ਡਾਈਗੋਕਸਿਨ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਸਹਾਇਤਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਦਿਲ ਦੀ ਧੜਕਣ ਨੂੰ ਧੀਮਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਟਿਸ਼ੂ ਤੋਂ ਕੁਝ ਤਰਲ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਨੁਕਸਾਂ ਨੂੰ ਸਰਲਤਾ ਨੂੰ ਆਮ ਵਾਂਗ ਵਾਪਸ ਕਰਨ ਲਈ ਸਰਜਰੀ ਦੀਆਂ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕੁਝ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਬਹੁਤੀਆਂ ਸਰਜਰੀਆਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਬਹੁਤੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਜੀਵਨ ਭਰ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਦਿਲ ਸਬੰਧੀ ਦੇਖਭਾਲ ਦੀ ਲੋੜ ਪੈਂਦੀ ਹੈ, ਪਹਿਲੀ ਇੱਕ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਕਾਰਡੀਆਲੋਜਿਸਟ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬਾਲਗ ਦਿਲ ਦੇ ਰੋਗੀ ਦੇ ਕਾਰਡੀਓਲੋਜਿਸਟ ਦੀ ਲੋੜ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਦਿਲ ਦੀਆਂ ਜਮਾਂਦਰੂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ 1.8 ਮਿਲਿਅਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਬਾਲਗ ਹਨ।^[16]