ਜ਼ਾਕਿਰ ਹੁਸੈਨ

ਡਾਕਟਰ ਜ਼ਾਕਿਰ ਹੁਸੈਨ (8 ਫਰਵਰੀ 1897 - 3 ਮਈ 1969) ਦਾ ਜਨਮ ਯੂ. ਪੀ. 'ਚ ਫਾਰੂਖਾਬਾਦ ਜ਼ਿਲੇ ਦੇ ਕਾਇਮਗੰਜ 'ਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਆਪ ਭਾਰਤ ਦੇ ਤੀਜੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਸਨ। ਆਪ ਜੀ ਦੇ ਮੌਤ ਰਾਸ਼ਟਰਤਪੀ ਕਾਲ ਸਮੇਂ ਹੀ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਉੱਤੇ ਚੰਡੀਗੜ ਵਿੱਚ ਜ਼ਾਕਿਰ ਹੁਸੈਨ ਰੋਜ਼ ਗਾਰਡਨ ਦਾ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ।

ਜ਼ਾਕਿਰ ਹੁਸੈਨ ذاکِر حسین
ਭਾਰਤ ਦੀ 1998 ਦੀ ਪੋਸਟ ਸਟੈਂਪ 'ਤੇ ਹੁਸੈਨ
ਤੀਜਾ ਭਾਰਤ ਦਾ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ
ਦਫ਼ਤਰ ਵਿੱਚ 13 ਮਈ 1967 – 3 ਮਈ 1969
ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ	ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ
ਉਪ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ	ਵੀ. ਵੀ. ਗਿਰੀ
ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ	ਸਰਵੇਪੱਲੀ ਰਾਧਾਕ੍ਰਿਸ਼ਣਨ
ਤੋਂ ਬਾਅਦ	ਵੀ. ਵੀ. ਗਿਰੀ (ਐਕਟਿੰਗ)
ਦੂਜਾ ਭਾਰਤ ਦਾ ਉਪ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ
ਦਫ਼ਤਰ ਵਿੱਚ 13 ਮਈ 1962 – 13 ਮਈ 1967
ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ	ਸਰਵੇਪੱਲੀ ਰਾਧਾਕ੍ਰਿਸ਼ਣਨ
ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ	ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਗੁਲਜ਼ਾਰੀਲਾਲ ਨੰਦਾ (ਅੰਤਰਿਮ) ਲਾਲ ਬਹਾਦੁਰ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ
ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ	ਸਰਵੇਪੱਲੀ ਰਾਧਾਕ੍ਰਿਸ਼ਣਨ
ਤੋਂ ਬਾਅਦ	ਵੀ. ਵੀ. ਗਿਰੀ
ਚੌਥਾ ਬਿਹਾਰ ਦਾ ਗਵਰਨਰ
ਦਫ਼ਤਰ ਵਿੱਚ 6 ਜੁਲਾਈ 1957 – 11 ਮਈ 1962
ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ	ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਸਿਨਹਾ ਦੀਪ ਨਰਾਇਣ ਸਿੰਘ
ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ	ਆਰ. ਆਰ. ਦਿਵਾਕਰ
ਤੋਂ ਬਾਅਦ	ਮਦਭੂਸ਼ੀ ਅਨੰਤਸਾਯਨਮ ਅਯੰਗਰ
ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ, ਰਾਜ ਸਭਾ (ਨਾਮਜ਼ਦ)
ਦਫ਼ਤਰ ਵਿੱਚ 3 ਅਪਰੈਲ 1952 – 6 ਜੁਲਾਈ 1957
ਨਿੱਜੀ ਜਾਣਕਾਰੀ
ਜਨਮ	(1897-02-08)8 ਫਰਵਰੀ 1897 ਹੈਦਰਾਬਾਦ, ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਰਿਆਸਤ, ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ (ਹੁਣ ਤੇਲੰਗਾਨਾ, ਭਾਰਤ)[1]
ਮੌਤ	3 ਮਈ 1969(1969-05-03) (ਉਮਰ 72) ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ, ਭਾਰਤ
ਕੌਮੀਅਤ	ਭਾਰਤੀ
ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀ	ਆਜ਼ਾਦ
ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ	ਸ਼ਾਹ ਜਹਾਂ ਬੇਗਮ ​ (ਵਿ. 1915)​
ਬੱਚੇ	2
ਪੇਸ਼ਾ	ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰੀ
ਪੁਰਸਕਾਰ	ਭਾਰਤ ਰਤਨ (1963) ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਨ (1954)

ਇੱਕ ਅਫਰੀਦੀ ਪਸ਼ਤੂਨ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਏ, ਹੁਸੈਨ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਕੂਲੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਇਟਾਵਾ ਵਿੱਚ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਮੁਹੰਮਦਨ ਐਂਗਲੋ-ਓਰੀਐਂਟਲ ਕਾਲਜ, ਅਲੀਗੜ੍ਹ ਅਤੇ ਬਰਲਿਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਨ ਲਈ ਗਿਆ ਜਿੱਥੋਂ ਉਸਨੇ ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰ ਵਿੱਚ ਡਾਕਟਰੇਟ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਦਾ ਇੱਕ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਸਾਥੀ, ਹੁਸੈਨ ਜਾਮੀਆ ਮਿਲੀਆ ਇਸਲਾਮੀਆ ਦਾ ਇੱਕ ਸੰਸਥਾਪਕ ਮੈਂਬਰ ਸੀ ਜੋ ਅਸਹਿਯੋਗ ਅੰਦੋਲਨ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੁਤੰਤਰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਜੋਂ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ 1926 ਤੋਂ 1948 ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਇਸਦੇ ਵਾਈਸ-ਚਾਂਸਲਰ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ। 1937 ਵਿੱਚ, ਹੁਸੈਨ ਨੇ ਬੇਸਿਕ ਨੈਸ਼ਨਲ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਕਮੇਟੀ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਨੇ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਵਿਦਿਅਕ ਨੀਤੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਜਿਸਨੂੰ ਨਈ ਤਾਲਿਮ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਮੁਫਤ ਅਤੇ ਲਾਜ਼ਮੀ ਸਿੱਖਿਆ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਹ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਲਈ ਵੱਖਰੇ ਵੋਟਰਾਂ ਦੀ ਨੀਤੀ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਦਾ ਸੀ ਅਤੇ, 1946 ਵਿੱਚ, ਮੁਹੰਮਦ ਅਲੀ ਜਿਨਾਹ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਨੇ ਇੰਡੀਅਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਂਗਰਸ ਦੁਆਰਾ ਭਾਰਤ ਦੀ ਅੰਤਰਿਮ ਸਰਕਾਰ ਵਿੱਚ ਹੁਸੈਨ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਦੇ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਨੂੰ ਵੀਟੋ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।

ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ

ਹੁਸੈਨ ਦਾ ਜਨਮ 1897 ਵਿੱਚ ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਅਫਰੀਦੀ ਪਸ਼ਤੂਨ ਮੂਲ ਦਾ ਸੀ, ਉਸਦੇ ਪੂਰਵਜ ਆਧੁਨਿਕ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਫਰੂਖਾਬਾਦ ਜ਼ਿਲੇ ਦੇ ਕਾਇਮਗੰਜ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਵਸ ਗਏ ਸਨ। ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ, ਫਿਦਾ ਹੁਸੈਨ ਖਾਨ, ਦੱਕਨ ਚਲੇ ਗਏ ਅਤੇ ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਫਲ ਕਾਨੂੰਨੀ ਕੈਰੀਅਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਜਿੱਥੇ ਉਹ 1892 ਵਿੱਚ ਸੈਟਲ ਹੋ ਗਏ। ਹੁਸੈਨ ਫਿਦਾ ਖਾਨ ਅਤੇ ਨਾਜ਼ਨੀਨ ਬੇਗਮ ਦੇ ਸੱਤ ਪੁੱਤਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਤੀਜਾ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਕੁਰਾਨ, ਫ਼ਾਰਸੀ ਅਤੇ ਉਰਦੂ ਵਿੱਚ ਘਰੇਲੂ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਸੀ ਅਤੇ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਸਕੂਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਦੇ ਸੁਲਤਾਨ ਬਾਜ਼ਾਰ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਸੀ। 1907 ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੁਸੈਨ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਵਾਪਸ ਕਿਊਮਗੰਜ ਚਲਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਇਟਾਵਾ ਦੇ ਇਸਲਾਮੀਆ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲਾ ਲਿਆ। 1911 ਵਿੱਚ ਹੁਸੈਨ ਦੀ ਮਾਂ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਕਈ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੀ ਪਲੇਗ ਦੀ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ।^[2][3]

ਨੋਟਸ