ਦਇਆ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿਨਹਾ

ਦਇਆ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿਨਹਾ, ਜਿਸਨੂੰ ਡੀ.ਪੀ. ਸਿਨਹਾ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕੀ ਸੇਵਾ ਅਧਿਕਾਰੀ ਹੈ,^[1] ਜੋ ਕਿ ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਬੀਜੇਪੀ ਕਲਚਰਲ ਸੈੱਲ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਨਵੀਨਰ ਅਤੇ ਇੰਡੀਅਨ ਕੌਂਸਲ ਫਾਰ ਕਲਚਰਲ ਰਿਲੇਸ਼ਨਜ਼ ਦੇ ਉਪ-ਪ੍ਰਧਾਨ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾ ਰਹੇ ਹਨ।^[2] ਉਹ ਇੱਕ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ, ਲੇਖਕ, ਨਾਟਕਕਾਰ ਵੀ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਸਮਰਾਟ ਅਸ਼ੋਕ, ^[3] ਸੀਧੀਆਂ, ਕਥਾ ਏਕ ਕੰਸ ਕੀ, ਇਤਿਹਾਸ ਚੱਕਰ ਅਤੇ ਰਕਤ ਅਭਿਸ਼ੇਕ ਵਰਗੇ ਹਿੰਦੀ ਨਾਟਕਾਂ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ ਦਾ ਪ੍ਰਾਪਤਕਰਤਾ ਹੈ, ਜੋ ਭਾਰਤ ਦੇ ਗਣਰਾਜ ਵਿੱਚ ਚੌਥਾ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚਾ ਨਾਗਰਿਕ ਪੁਰਸਕਾਰ ਹੈ।^[4] ਉਸ ਦੀਆਂ ਨਾਟਕ ਰਚਨਾਵਾਂ 50 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਅਤੇ ਮੰਚਨ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਕਈ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ।^[5][1]

ਦਇਆ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿਨਹਾ
ਜਨਮ	ਇਲਾਹਾਬਾਦ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਭਾਰਤ
ਕਿੱਤਾ	ਸਿਵਲ ਸੇਵਕ ਲੇਖਕ ਨਾਟਕਕਾਰ
ਸਿੱਖਿਆ	ਮਾਸਟਰ ਡਿਗਰੀ
ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਅਵਾਰਡ	ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ

ਕਰੀਅਰ

ਸਿਵਲ ਸੇਵਾ

ਸਿਨਹਾ ਦਾ ਜਨਮ ਇਲਾਹਾਬਾਦ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਮਾਸਟਰ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਸਰਕਾਰੀ ਇਮਤਿਹਾਨਾਂ ਲਈ ਪੜ੍ਹਦਾ ਰਿਹਾ। ਉਹ ਸਿਵਲ ਸੇਵਾ ਦੀ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਪਾਸ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਿਆ ਅਤੇ 1952 ਵਿੱਚ ਸੂਬਾਈ ਸਿਵਲ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਿਆ, ਜਿੱਥੇ ਉਸ ਨੂੰ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਲਈ ਆਈ.ਏ.ਐਸ. ਵਜੋਂ ਤਰੱਕੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। 1993 ਵਿੱਚ, ਉਹ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਹੋਏ। ਆਪਣੇ ਚਾਰ ਦਹਾਕਿਆਂ ਦੇ ਲੰਬੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਦੌਰਾਨ, ਉਸਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਹੁਦਿਆਂ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਲਾ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ।^[6] ਉਸਨੇ 1986 ਤੋਂ 1988 ਤੱਕ ਲਲਿਤ ਕਲਾ ਅਕਾਦਮੀ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਵਜੋਂ ਵੀ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ।^[7]

ਥੀਏਟਰ ਸਾਹਿਤ

ਉਸ ਨੇ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਹੀ ਥੀਏਟਰ ਵਿੱਚ ਰੁਚੀ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ। ਉਸਨੇ ਲਕਸ਼ਮੀਨਾਰਾਇਣ ਲਾਲ ਦੇ ਨਾਟਕ, ਤਾਜ ਮਹਿਲ ਕੇ ਆਂਸੋ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਭਿਨੇਤਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਲਾ ਕਰੀਅਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਜਲਦੀ ਹੀ ਉਸਨੇ ਨਾਟਕ ਲਿਖਣ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਮੇਰੇ ਭਾਈ ਮੇਰੇ, ਇਤਿਹਾਸ ਚੱਕਰ, ਮਨ ਕੇ ਭੰਵਰ, ਪੰਚਤੰਤਰ, ਅਤੇ ਦੁਸ਼ਮਨ ਸਮੇਤ 13 ਨਾਟਕਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਨਾਟਕ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸਟੇਜ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ।^[6] 1957 ਵਿਚ ਉਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਨਾਟਕ 'ਸਾਂਝਸੇਵਰੇ' ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ 1962 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਥੀਏਟਰ ਕਲਾਕਾਰ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਥੀਏਟਰ ਲਿਖਣਾ ਅਤੇ ਕਰਨਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ। ਉਸ ਦਾ ਨਾਟਕ ਕਥਾ ਏਕ ਕੰਸ ਕੀ ਦਿੱਲੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਸਮੇਤ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ 5 ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਦੇ ਸਿਲੇਬਸ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।^[2] 1978 ਵਿੱਚ, ਉਸਦੀ ਪਤਨੀ ਦਾ ਦੇਹਾਂਤ ਹੋ ਗਿਆ।^[6]

2019 ਵਿੱਚ, ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਆਡੀਟੋਰੀਅਮ ਵਿੱਚ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਸੈਰ-ਸਪਾਟਾ ਮੰਤਰੀ, ਪ੍ਰਹਿਲਾਦ ਸਿੰਘ ਪਟੇਲ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਵਿੱਚ ਨਾਟਕ-ਸਮਾਗਰਾ ਸਿਰਲੇਖ ਹੇਠ ਤਿੰਨ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਨਾਟਕਾਂ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਲਾਂਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।^[8]

ਅਵਾਰਡ

• ਸਮਰਾਟ ਅਸ਼ੋਕ ਲਈ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਪੁਰਸਕਾਰ 2021।^[9]
• ਕਲਾ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਲਈ ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ^[10][11][12]
• ਸੰਗੀਤ ਨਾਟਕ ਅਕਾਦਮੀ ਪੁਰਸਕਾਰ^[5]
• ਤਤਕਾਲੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ, ਅਟਲ ਬਿਹਾਰੀ ਵਾਜਪਾਈ ਦੁਆਰਾ ਲੋਹੀਆ ਸਾਹਿਤ ਸਨਮਾਨ^[13]
• ਸਰਦਾਰ ਵੱਲਭ ਭਾਈ ਪਟੇਲ ਪੁਰਸਕਾਰ^[6]
• ਥੀਏਟਰ ਵਿੱਚ ਲਾਈਫਟਾਈਮ ਅਚੀਵਮੈਂਟ ਲਈ ਚਮਨ ਲਾਲ ਯਾਦਗਾਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ^[5]

ਚੁਣੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ

• ਸਾ ਦਰ ਆਪਕਾ -ISBN 978-9350725528
• ਦੁਸਮਨ ਉਰਫ ਸੈਨਿਆ ਮਗਨ ਪਹਿਲਵਾਨੀ ਮੇਂ -ISBN 978-9350723906
• ਸਮਰਾਟ ਅਸ਼ੋਕ -ISBN 978-9350728734
• ਹਸਿਆ ਏਕੰਕੀ -ISBN 978-9350723913
• ਇਤਿਹਾਸ -ISBN 978-9386799920
• ਮਨ ਕੇ ਭੰਵਰ -ISBN 978-9350728772
• ਸੀਰੀਆ -ISBN 978-8181437716
• ਓ ਅਮਰੀਕਾ! -ISBN 978-8181433121