ਨਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕਪਾਨੀ

ਡਾ. ਨਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕਪਾਨੀ (31 ਅਕਤੂਬਰ 1926 - 4 ਦਸੰਬਰ 2020) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ-ਅਮਰੀਕੀ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨੀ ਸਨ ਜੋ ਫਾਈਬਰ ਆਪਟਿਕਸ 'ਤੇ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਲਈ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।^[2] ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਫਾਈਬਰ ਆਪਟਿਕਸ ਦੀ ਖੋਜ ਕਰਨ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ 'ਫਾਈਬਰ ਆਪਟਿਕਸ ਦਾ ਪਿਤਾ' ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।^[3]

ਨਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕਪਾਨੀ
ਜਨਮ	(1926-10-31)31 ਅਕਤੂਬਰ 1926 ਮੋਗਾ
ਮੌਤ	4 ਦਸੰਬਰ 2020(2020-12-04) (ਉਮਰ 94) ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ
ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾ	ਅਮਰੀਕੀ
ਅਲਮਾ ਮਾਤਰ	ਆਗਰਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਇੰਪੀਰੀਅਲ ਕਾਲਜ ਲੰਡਨ
ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ	ਫਾਈਵਰ ਅਪਟੀਕਲ
ਪੁਰਸਕਾਰ	ਪਰਵਾਸੀ ਭਾਰਤੀ ਸਨਮਾਨ ਐਕਸੀਲੈਂਸ 2000 ਅਵਾਰਡ ਰਾਇਲ ਅਕੈਡਮੀ ਆਫ਼ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਦੇ ਫੈਲੋ[1] (1998) ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਣ (2021)
ਵਿਗਿਆਨਕ ਕਰੀਅਰ
ਖੇਤਰ	ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ
ਅਦਾਰੇ	ਆਗਰਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਆਰਡੀਨੈਂਸ ਫੈਕਟਰੀ ਬੇਰਡ ਇੰਪੀਰੀਅਲ ਕਾਲਜ ਆਫ ਸਾਇੰਸ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰੋਇਲ ਅਕੈਡਮੀ ਆਫ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ[1] ਆਪਟੀਕਲ ਸੋਸਾਇਟੀ ਆਫ਼ ਅਮਰੀਕਾ ਅਮੈਰੀਕਨ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਫਾਰ ਦ ਐਡਵਾਂਸਮੈਂਟ ਆਫ਼ ਸਾਇੰਸ ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਬਰਕਲੇ (UCB) ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਸੈਂਟਾ ਕਰੂਜ਼ (UCSC) ਸਟੈਨਫੋਰਡ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿਖੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ

ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ

ਡਾ. ਨਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ 31 ਅਕਤੂਬਰ 1926 ਨੂੰ ਮੋਗਾ, ਪੰਜਾਬ (ਉਦੋਂ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ) ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਿੱਖ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਕੂਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇਹਰਾਦੂਨ ਵਿੱਚ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਗਰਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਹੋ ਗਏ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਆਰਡਨੈਂਸ ਫੈਕਟਰੀਜ਼ ਸਰਵਿਸ ਅਫਸਰ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ। 1952 ਵਿੱਚ ਇੰਪੀਰੀਅਲ ਕਾਲਜ ਲੰਡਨ ਜਾ ਕੇ ਲੰਡਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਆਪਟਿਕਸ ਵਿੱਚ 1955 ਵਿੱਚ ਪੀ ਐਚ.ਡੀ. ਕੀਤੀ।

ਡਾ. ਕਪਾਨੀ ਨੇ 1960 ਵਿੱਚ ਵਿਗਿਆਨਕ ਅਮਰੀਕਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਲੇਖ ਵਿੱਚ 'ਫਾਈਬਰ ਆਪਟਿਕਸ' ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ, ਨਵੇਂ ਖੇਤਰ ਬਾਰੇ ਪਹਿਲੀ ਕਿਤਾਬ ਲਿਖੀ, ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਖੇਤਰ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਖੋਜਕਰਤਾ, ਲੇਖਕ, ਅਤੇ ਬੁਲਾਰੇ ਸਨ।

ਖੋਜਾਂ

ਡਾ. ਕਾਪਾਨੀ ਦੇ ਖੋਜ ਅਤੇ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਫਾਈਬਰ-ਆਪਟਿਕਸ ਸੰਚਾਰ, ਲੇਜ਼ਰ, ਬਾਇਓਮੈਡੀਕਲ ਇੰਸਟਰੂਮੈਂਟੇਸ਼ਨ, ਸੂਰਜੀ ਊਰਜਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਨਿਗਰਾਨੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ 120 ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੇਟੈਂਟ ਸਨ।

ਮਾਨਵਸੇਵਾ ਅਤੇ ਕਲਾ

19th century Sikh manuscripts from the Kapany collection at the Asian Art Museum, San Francisco

ਇੱਕ ਪਰਉਪਕਾਰੀ ਵਜੋਂ, ਕਪਾਨੀ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਕਲਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮ ਸੀ। ਉਹ ਸਿੱਖ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ ਦਾ ਸੰਸਥਾਪਕ ਚੇਅਰਮੈਨ ਸੀ ਅਤੇ 50 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਇਸ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਲਈ ਧਨ ਦੇਣ ਵਾਲ਼ਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਦਾਨੀ ਸੀ। ^[4]ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕਾਂ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ, ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਅਕਾਦਮਿਕਤਾ ਅਤੇ ਕਲਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਚਲਾਉਂਦੀ ਹੈ।^[5] 1998 ਵਿੱਚ, ਕਪਾਨੀ ਨੇ ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਸੈਂਟਾ ਬਾਰਬਰਾ ਵਿਖੇ ਸਿੱਖ ਸਟੱਡੀਜ਼ ਦੀ ਚੇਅਰ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ। 1999 ਵਿੱਚ ਸਾਨ ਫਰਾਂਸਿਸਕੋ ਦੇ ਏਸ਼ੀਅਨ ਆਰਟ ਮਿਊਜ਼ੀਅਮ ਨੇ $500,000 ਦੇ ਉਸਦੇ ਤੋਹਫ਼ੇ ਨਾਲ਼ ਆਪਣੀ ਨਵੀਂ ਇਮਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗੈਲਰੀ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖ ਕਲਾ ਦੇ ਆਪਣੇ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿੱਚੋਂ ਉਸਦੀਆਂ ਦਾਨ ਕੀਤੀਆਂ ਕਲਾ-ਕਿਰਤਾਂਨੂੰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀਆਂ।।^[6][7][8] 1999 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਸੈਂਟਾ ਕਰੂਜ਼ ਵਿੱਚ ਆਪਟੋਇਲੈਕਟ੍ਰੋਨਿਕਸ ਦੀ ਚੇਅਰ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ। ਦੁਬਾਰਾ 2012 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ UC ਸਾਂਤਾ ਕਰੂਜ਼ ਉੱਦਮ ਵਿੱਚ ਨਰਿੰਦਰ ਕਪਾਨੀ ਐਂਡੋਵਡ ਚੇਅਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ।^[9] ਉਸ ਨੇ ਮੇਨਲੋ ਪਾਰਕ, ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ ਵਿੱਚ ਮੇਨਲੋ ਸਕੂਲ ਦੇ ਟਰੱਸਟੀ ਵਜੋਂ ਵੀ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ।^[10]

ਇੱਕ ਕਲਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿਕਾਰ ਵਜੋਂ, ਕਪਾਨੀ ਨੇ ਸਿੱਖ ਕਲਾ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਉਸਨੇ ਮਾਰਚ 1999 ਵਿੱਚ ਲੰਡਨ ਦੇ ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਅਤੇ ਅਲਬਰਟ ਮਿਊਜ਼ੀਅਮ ਵਿੱਚ ਆਯੋਜਿਤ "ਆਰਟਸ ਆਫ਼ ਸਿੱਖ ਕਿੰਗਡਮਜ਼" ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਲਈ ਪੇਂਟਿੰਗ ਅਤੇ ਹੋਰ ਵਸਤੂਆਂ ਲੋਨ 'ਤੇ ਦਿੱਤੀਆਂ।.^[11] ਉਥੋਂ, ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਸਾਨ ਫਰਾਂਸਿਸਕੋ ਦੇ ਏਸ਼ੀਅਨ ਆਰਟ ਮਿਊਜ਼ੀਅਮ (ਇੱਕ ਪ੍ਰਾਯੋਜਕ ਵਜੋਂ ਸਿੱਖ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ ਦੇ ਨਾਲ) ਵਿੱਚ ਚਲੀ ਗਈ ਅਤੇ ਮਈ 2000 ਵਿੱਚ ਟੋਰਾਂਟੋ ਦੇ ਰਾਇਲ ਓਨਟਾਰੀਓ ਮਿਊਜ਼ੀਅਮ ਵਿੱਚ ਖੋਲ੍ਹੀ ਗਈ। ਸਿੱਖ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ ਦੀ 25ਵੀਂ ਵਰ੍ਹੇਗੰਢ ਮਨਾਉਣ ਲਈ ਕਪਾਨੀ ਦੁਆਰਾ ਏਸ਼ੀਅਨ ਆਰਟ ਮਿਊਜ਼ੀਅਮ ਅਤੇ ਯੂਸੀ ਬਰਕਲੇ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਆਯੋਜਿਤ "ਸਪਲੇਂਡਰਸ ਆਫ਼ ਦਾ ਪੰਜਾਬ: ਸਿੱਖ ਆਰਟ ਐਂਡ ਲਿਟਰੇਚਰ ਇਨ 1992" ਦੇ ਬਾਅਦ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਲਗਾਈ ਗਈ।^[12] ਇੱਕ ਕਲਾਕਾਰ ਵਜੋਂ, ਕਪਾਨੀ ਦੀਆਂ ਮੂਰਤੀਆਂ ਦੀ 1972 ਵਿੱਚ ਸੈਨ ਫ੍ਰਾਂਸਿਸਕੋ ਵਿੱਚ ਫਾਈਨ ਆਰਟਸ ਦੇ ਮਹਿਲ ਦੇ ਐਕਸਪਲੋਰੋਰੀਅਮ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਸ਼ਿਕਾਗੋ, ਮੋਂਟੇਰੀ, ਪਾਲੋ ਆਲਟੋ ਅਤੇ ਸਟੈਨਫੋਰਡ ਦੇ ਅਜਾਇਬ ਘਰਾਂ ਅਤੇ ਆਰਟ ਗੈਲਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਨੁਮਾਇਸ਼ ਲਾਈ ਗਈ।^[13][6]

ਅਵਾਰਡ

1. ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਣ ਪੁਰਸਕਾਰ (ਮਰਨ ਉਪਰੰਤ)
2. ਯੂਸੀ ਸਾਂਤਾ ਕਰੂਜ਼ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ ਫਿਏਟ ਲਕਸ ਅਵਾਰਡ
3. ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਭਾਰਤੀ ਸਨਮਾਨ
4. 1998 ਵਿੱਚ ਯੂਐਸਏ ਪੈਨ-ਏਸ਼ੀਅਨ ਅਮਰੀਕਨ ਚੈਂਬਰ ਆਫ਼ ਕਾਮਰਸ ਤੋਂ "ਦ ਐਕਸੀਲੈਂਸ 2000 ਅਵਾਰਡ"