ਨਵਯਾਨ

ਨਵਯਾਨ (ਦੇਵਨਾਗਰੀ: नवयान, IAST: Navayana) ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ "ਨਵਾਂ ਵਾਹਨ" ਅਤੇ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਭੀਮ ਰਾਓ ਰਾਮਜੀ ਅੰਬੇਡਕਰ ਦੁਆਰਾ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਦੀ ਪੁਨਰ ਵਿਆਖਿਆ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ;^{[lower-alpha 1]} ਇਸ ਨੂੰ ਨਵ-ਬੁੱਧ ਧਰਮ,^[1][2] ਅੰਬੇਡਕਰਾਈਟ ਬੁੱਧ ਧਰਮ, ਅਤੇ ਭੀਮਯਾਨ (ਅੰਬੇਦਕਰ ਦੇ ਨਾਮ, ਭੀਮ ਰਾਓ ਉੱਤੇ ਆਧਾਰਿਤ) ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।^[3] ਅੰਬੇਡਕਰ ਦਾ ਜਨਮ ਭਾਰਤ ਦੇ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਯੁੱਗ ਦੌਰਾਨ ਇੱਕ ਦਲਿਤ (ਅਛੂਤ) ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ ਜੋ ਵਿਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਿਆ, ਇੱਕ ਮਹਾਰ ਦਲਿਤ ਆਗੂ ਬਣਿਆ, ਅਤੇ 1935 ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਤੋਂ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਹੋਣ ਦੇ ਆਪਣੇ ਇਰਾਦੇ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ।^[4] ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅੰਬੇਡਕਰ ਨੇ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਦੇ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ, ਇਸਦੇ ਕਈ ਮੂਲ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਅਤੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਚਾਰ ਨੋਬਲ ਸੱਚਾਈਆਂ ਅਤੇ "ਗੈਰ-ਸਵੈ" ਨੂੰ ਨੁਕਸਦਾਰ ਅਤੇ ਨਿਰਾਸ਼ਾਵਾਦੀ ਦੇਖਿਆ, ਫਿਰ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਮੁੜ ਵਿਆਖਿਆ ਕੀਤੀ ਜਿਸਨੂੰ ਉਸਨੇ "ਨਵਾਂ ਵਾਹਨ" ਬੁੱਧ ਧਰਮ, ਜਾਂ ਨਵਯਾਨ ਕਿਹਾ।^[3] ਅੰਬੇਡਕਰ ਨੇ 13 ਅਕਤੂਬਰ 1956 ਨੂੰ ਪ੍ਰੈਸ ਕਾਨਫਰੰਸ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਥਰਵਾੜਾ ਅਤੇ ਮਹਾਯਾਨ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰਨ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ।^[5] ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਲਗਭਗ ਛੇ ਹਫ਼ਤੇ ਪਹਿਲਾਂ, ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਨਵਯਾਨ ਅਪਨਾ ਲਿਆ।^[1][3][5] ਇਸਦੇ ਅਨੁਯਾਈ ਨਵਯਾਨ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਨੂੰ ਮੂਲ ਰੂਪ ਤੋਂ ਵੱਖਰੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਵਾਲੇ ਇੱਕ ਸੰਪਰਦਾ ਵਜੋਂ ਨਹੀਂ ਦੇਖਦੇ ਹਨ, ਸਗੋਂ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ 'ਤੇ ਸਥਾਪਿਤ ਨਵੀਂ ਲਹਿਰ ਵਜੋਂ ਦੇਖਦੇ ਹਨ।