ਪੰਜ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਅਤੇ ਦਸ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀਆਂ

ਪੰਜ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਅਤੇ ਦਸ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀਆਂ (五代十国, 五代十國, ਵੁਦਾਈ ਸ਼ੀਗੁਓ, Five Dynasties and Ten Kingdoms ) ਚੀਨ ਦੇ ਇਤਹਾਸ ਵਿੱਚ ਸੰਨ 907 ਈਸਵੀ ਤੋਂ 979 ਈਸਵੀ ਤੱਕ ਚੱਲਣ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਦੌਰ ਸੀ। ਇਹ ਤੰਗ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੇ ਪਤਨ ਦੇ ਬਾਅਦ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਸੋਂਗ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੇ ਉਭਰਣ ਉੱਤੇ ਖ਼ਤਮ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਚੀਨ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਇੱਕ - ਦੇ - ਬਾਅਦ - ਇੱਕ ਪੰਜ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਸੱਤਾ ਵਿੱਚ ਆਏ। ਚੀਨ ਭਰ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਖਾਸਕਰ ਦੱਖਣ ਚੀਨ ਵਿੱਚ, 12 ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਸਵਤੰਤਰ ਰਾਜ ਸਥਾਪਤ ਹੋ ਗਏ। ਇਹਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਤਹਾਸ ਵਿੱਚ 10 ਰਾਜਾਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਜਿਆਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਇਸਲਈ ਇਹ ਕਾਲ ਪੰਜ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਅਤੇ ਦਸ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀਆਂ ਦੇ ਨਾਮ ਵਲੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਮੰਚੂਰਿਆ - ਮੰਗੋਲਿਆ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਖਿਤਾਨੀ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਲਿਆਓ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਵੀ ਸਥਾਪਤ ਹੋਇਆ।

ਪੰਜ ਰਾਜਵੰਸ਼ 

ਉੱਤਰੀ ਚੀਨ ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਕਰਣ ਵਾਲੇ ਪੰਜ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸੱਤਾ ਕਾਲ ਇਹ ਸਨ :

ਉੱਤਰਕਾਲੀਨ ਲਿਆਂਗ ਰਾਜਵੰਸ਼ ( 後梁, Later Liang Dynasty ), 907 - 923 ਈਸਵੀ
ਉੱਤਰਕਾਲੀਨ ਤੰਗ ਰਾਜਵੰਸ਼ ( 後唐, Later Tang Dynasty ), 923 - 936 ਈਸਵੀ
ਉੱਤਰਕਾਲੀਨ ਜਿਹਨਾਂ ਰਾਜਵੰਸ਼ ( 後晉, Later Jin Dynasty ), 936 - 947 ਈਸਵੀ
ਉੱਤਰਕਾਲੀਨ ਹਾਨ ਰਾਜਵੰਸ਼ ( 後漢, Later Han Dyansty ), 947 - 951 ਈਸਵੀ ( ਜੇਕਰ ਉੱਤਰੀ ਹਾਨ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਨੂੰ ਇਸ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਾਲ 979 ਈਸਵੀ ਤੱਕ ਚੱਲਿਆ)
ਉੱਤਰਕਾਲੀਨ ਝੋਊ ਰਾਜਵੰਸ਼ ( 後周, Later Zhou Dynasty ), 951 - 960 ਈਸਵੀ

Remove ads

ਦਸ ਰਾਜਸ਼ਾਹਿਆਂ

ਦਸ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀਆਂ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸਨ : ਵੂ ( 907 - 978 ਈ ), ਮੀਨ ( 909 - 945 ਈ ), ਚੂ ( 907 - 951 ਈ ), ਦੱਖਣ ਹਾਨ ( 917 - 971 ਈ ), ਪੂਰਵਕਾਲੀਨ ਸ਼ੂ ( 907 - 925 ਈ ), ਉੱਤਰਕਾਲੀਨ ਸ਼ੂ ( 934 - 965 ਈ ), ਜਿੰਗਨਾਨ ( 924 - 963 ਈ ), ਦੱਖਣੀ ਤਾਂਗ ( 937 - 975 ਈ ) ਅਤੇ ਉੱਤਰੀ ਹਾਨ ( 951 - 979 ਈ )।

ਵਿਵਰਨ

ਤੰਗ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਅੰਤਮ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਹੀ ਦਰਬਾਰ ਨੇ ਜਿਏਦੂਸ਼ੀ ( 節度使, jiedushi ) ਨਾਮਕ ਖੇਤਰੀ ਫੌਜੀ ਰਾਜਪਾਲਾਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਵਧਾ ਦਿੱਤੇ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਹੁਆਂਗ ਚਾਓ ( 黃巢, Huang Chao ) ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਨੇਤਾ ਨੇ ਤੰਗ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਬਗ਼ਾਵਤ ਆਜੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਵਲੋਂ ਸਾਮਰਾਜ ਬਹੁਤ ਹੀ ਕਮਜੋਰ ਪੈ ਗਿਆ ਅਤੇ ਰਾਜਪਾਲ ਲੱਗਭੱਗ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਜਾਦ ਹੋ ਗਏ।^[1] ਇਸ ਤੋਂ ਪੰਜ ਰਾਜਵੰਸ਼ੋਂ ਅਤੇ ਦਸ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀਆਂ ਦਾ ਕਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰੀ ਚੀਨ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਭਿਆਨਕ ਝਗੜੇ ਜਾਰੀ ਰਹੇ। ਦੱਖਣ ਚੀਨ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਥਿਰਤਾ ਸੀ ਲੇਕਿਨ ਉੱਥੇ ਵੀ ਲੜਾਈ ਹੁੰਦੇ ਰਹੇ। ਸੰਨ 960 ਵਿੱਚ ਉੱਤਰੀ ਸੋਂਗ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਸਥਾਪਤ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਚੀਨ ਨੂੰ ਫਿਰ ਵਲੋਂ ਇੱਕ ਨਿਯਮ ਵਿੱਚ ਬੱਝਣੇ ਦੀ ਠਾਨੀ। ਇੱਕ - ਇੱਕ ਕਰਕੇ ਉਸਨੇ ਰਾਜਾਂ ਉੱਤੇ ਕਬਜਾ ਜਮਾਇਆ ਅਤੇ ਸੰਨ 978 ਤੱਕ ਪੂਰੇ ਚੀਨ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅਧੀਨ ਕਰ ਲਿਆ।^[2]

ਪੰਜ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਅਤੇ ਦਸ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀਆਂ