ਬ੍ਰਿਹਦਰਥ ਮੌਰੀਆ

ਬ੍ਰਿਹਦਰਥ, ਸ਼ਤਧਨਵਨ ਮੌਰਿਆ ਦਾ ਪੁੱਤਰ, ਮੌਰੀਆ ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ ਆਖਰੀ ਸ਼ਾਸਕ ਸੀ। ਬ੍ਰਿਹਦਰਥ ਮੌਰਿਆ ਮੌਰੀਆ ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ 9ਵਾਂ ਅਤੇ ਆਖਰੀ ਸਮਰਾਟ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਰਾਜ 187 ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਤੋਂ 185 ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਤੱਕ ਸੀ। ਉਹ ਵੀ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਦਾ ਪੈਰੋਕਾਰ ਸੀ। ਉਸਦੇ ਆਪਣੇ ਕਮਾਂਡਰ ਪੁਸ਼ਿਆਮਿੱਤਰ ਨੇ ਬ੍ਰਿਹਦਰਥ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਉਭਰਿਆ ਜਿਸਨੂੰ "ਸ਼ੁੰਗਾ ਰਾਜਵੰਸ਼" ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਬ੍ਰਿਹਦਰਥ ਰਾਜਾ ਬਣਿਆ ਤਾਂ ਮੌਰੀਆ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਪਾਟਲੀਪੁੱਤਰ ਸੀ, ਪਰ ਸਮਰਾਟ ਅਸ਼ੋਕ ਦੇ ਸਮੇਂ ਮੌਰੀਆ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀ ਹੱਦ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਬ੍ਰਿਹਦਰਥ ਦਾ ਸਾਮਰਾਜ ਬਹੁਤ ਛੋਟਾ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। "ਸੀਲੋਨੀਜ਼ ਬੋਧੀ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵੇਰਵਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਬ੍ਰਿਹਦਰਥ ਨੇ ਗ੍ਰੀਕੋ-ਬੈਕਟਰੀਅਨ ਰਾਜੇ ਡੇਮੇਟ੍ਰੀਅਸ ਦੀ ਧੀ ਬੇਰੇਨੀਕੇ (ਪਾਲੀ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁਵਰਨਾਕਸੀ) ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ ਸੀ।"

ਬ੍ਰਿਹਦਰਥ ਮੌਰੀਆ
ਮਗਧ ਦੇ ਸਮਰਾਟ
ਸ਼ਾਸਨ ਕਾਲ	ਅੰ. 187 – ਅੰ. 185 BCE
ਪੂਰਵ-ਅਧਿਕਾਰੀ	ਸ਼ਤਧਨਵਨ
ਵਾਰਸ	ਪੁਸ਼ਿਆਮਿਤਰ ਸ਼ੁੰਗਾ (ਸ਼ੁੰਗਾ ਸਮਰਾਟ ਵਜੋਂ)
ਜਨਮ	Unknown ਪਾਟਲੀਪੁੱਤਰ, ਮੌਰੀਆ ਸਾਮਰਾਜ (ਵਰਤਮਾਨ ਬਿਹਾਰ, ਭਾਰਤ)
ਮੌਤ	ਅੰ. 185 BCE ਪਾਟਲੀਪੁੱਤਰ, ਮੌਰਿਆ ਸਾਮਰਾਜ (ਵਰਤਮਾਨ ਬਿਹਾਰ, ਭਾਰਤ)
ਰਾਜਵੰਸ਼	ਮੌਰੀਆ ਸਾਮਰਾਜ

ਰਾਜ

ਪੁਰਾਣਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਬ੍ਰਿਹਦਰਥ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਸ਼ਤਧਨਵਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗੱਦੀ 'ਤੇ ਬੈਠਾ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਰਾਜ ਕੀਤਾ।^[1]

ਪੁਸ਼ਯਮਿੱਤਰ ਸ਼ੁੰਗਾ ਦੁਆਰਾ ਤਖਤਾ ਪਲਟਣਾ

ਆਖਰੀ ਮੌਰੀਆ ਸਮਰਾਟ ਬ੍ਰਿਹਦਰਥ ਮੌਰੀਆ ਨੂੰ 185 ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਵਿੱਚ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਸੈਨਾਪਤੀ, ਪੁਸ਼ਯਮਿੱਤਰ ਸ਼ੁੰਗਾ ਦੁਆਰਾ ਸੱਤਾ ਹਥਿਆ ਲਈ ਗਈ ਸੀ, ਜਿਸਨੇ ਫਿਰ ਗੱਦੀ ਸੰਭਾਲੀ ਅਤੇ ਸ਼ੁੰਗਾ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। ਬਾਣਭੱਟ ਦਾ ਹਰਸ਼ਚਰਿਤ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪੁਸ਼ਯਮਿੱਤਰ, ਬ੍ਰਿਹਦਰਥ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਪੂਰੀ ਮੌਰੀਆ ਫੌਜ ਨੂੰ ਸੈਨਾ ਦੀ ਤਾਕਤ ਦਿਖਾਉਣ ਦੇ ਬਹਾਨੇ ਪਰੇਡ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਆਪਣੇ ਮਾਲਕ ਨੂੰ ਕੁਚਲ ਦਿੱਤਾ।^[2] ਪੁਸ਼ਯਮਿੱਤਰ ਨੇ ਸਾਬਕਾ ਸਮਰਾਟ ਨੂੰ ਉਸਦੀ ਫੌਜ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਨਵੇਂ ਸ਼ਾਸਕ ਵਜੋਂ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ।

ਡੇਮੇਟ੍ਰੀਅਸ ਪਹਿਲੇ ਦਾ ਹਮਲਾ

185 ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੇ ਸੈਨਾ ਮੁਖੀ ਪੁਸ਼ਯਮਿੱਤਰ ਦੁਆਰਾ ਬ੍ਰਿਹਦਰਥ ਦੀ ਹੱਤਿਆ ਤੋਂ ਠੀਕ ਬਾਅਦ, ਯੂਨਾਨੀ-ਬੈਕਟ੍ਰੀਅਨ ਰਾਜਾ ਡੇਮੇਟ੍ਰੀਅਸ (ਧਰਮਮਿਤਾ) ਨੇ ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮੀ ਭਾਰਤ (ਆਧੁਨਿਕ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਹਿੱਸੇ) 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇਸ 'ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ। ਮੌਰੀਆ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਯੂਨਾਨੀਆਂ ਨਾਲ ਕੂਟਨੀਤਕ ਗੱਠਜੋੜ ਸਨ, ਅਤੇ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਯੂਨਾਨੀ-ਬੈਕਟਰੀਅਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸਹਿਯੋਗੀ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਹੋਵੇ। ਪਰੰਪਰਾਪੁਸਤਕ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਦੇ ਬੋਧੀ ਭਿਕਸ਼ੂਆਂ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਮੁੱਖ ਵੇਰਵੇ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬ੍ਰਿਹਦਰਥ ਨੇ ਡੇਮੇਟ੍ਰੀਅਸ ਦੀ ਧੀ, ਬੇਰੇਨਿਸ (ਪਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਸੁਵਰਨਕਸੀ) ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ।^[3] ਯੂਨਾਨੀ-ਬੈਕਟਰੀਅਨਾਂ ਨੇ ਉਪ-ਮਹਾਂਦੀਪ ਵਿੱਚ ਯੂਨਾਨੀ ਆਬਾਦੀ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਭਾਰਤ ਉੱਤੇ ਵੀ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਕਾਬੁਲ ਘਾਟੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਖੇਤਰ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਰਾਜ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਜਲਦੀ ਹੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਭਿਆਨਕ ਲੜਾਈ ਲੜਨ (ਸ਼ਾਇਦ ਯੂਕ੍ਰੇਟਾਈਡਸ ਪਹਿਲੇ ਅਤੇ ਦੇਮੇਟ੍ਰੀਅਸ ਵਿਚਕਾਰ) ਲਈ ਬੈਕਟਰੀਆ ਜਾਣਾ ਪਿਆ।^[4]

ਪਾਟਲੀਪੁੱਤਰ ਉੱਤੇ ਅਨੁਮਾਨਿਤ ਯਵਨ ਹਮਲਾ ਯੁਗ ਪੁਰਾਣ ਵਿੱਚ ਅਧਾਰਤ ਹੈ। ਧਰਮ ਗ੍ਰੰਥ ਰਾਜਾ ਧਰਮਮਿਤਾ ਦੀ ਮੁਹਿੰਮ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਦਾ ਹੈ:

ਫਿਰ, ਸਾਕੇਤ ਦੇ ਨੇੜੇ ਪਹੁੰਚ ਕੇ, ਪੰਚਾਲਾਂ ਅਤੇ ਮਥੁਰਾ ਦੇ ਨਾਲ, ਯਵਨ (ਹਿੰਦ-ਯੂਨਾਨੀ), ਦੁਸ਼ਟ ਅਤੇ ਬਹਾਦਰ, ਕੁਸੁਮਧਵਜ ("ਫੁੱਲਾਂ ਦੇ ਝੰਡੇ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ", ਪਾਟਲੀਪੁੱਤਰ) ਪਹੁੰਚਣਗੇ।

ਫਿਰ, ਇੱਕ ਵਾਰ ਪੁਸ਼ਪਪੁਰਾ (ਪਾਟਲੀਪੁੱਤਰ) ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ, [ਅਤੇ] ਇਸਦੀਆਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਮਿੱਟੀ[-ਦੀਵਾਰਾਂ] ਢਾਹ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ, ਤਾਂ ਸਾਰੇ ਖੇਤਰ ਅਰਾਜਕਤਾ ਵਿੱਚ ਪੈ ਜਾਣਗੇ, ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਫਿਰ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਯੁੱਧ ਹੋਵੇਗਾ, ਲੱਕੜ ਦੇ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦਾ, ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਘਟੀਆ ਮਨੁੱਖ, ਬੇਇੱਜ਼ਤ ਅਤੇ ਅਧਰਮੀ ਹੋਣਗੇ।

— ਯੁਗ ਪੁਰਾਣ^[5][6]

ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ

• ਮਗਧ
• ਮੌਰੀਆ ਸਾਮਰਾਜ
• ਸ਼ੁੰਗ ਸਾਮਰਾਜ