ਭੈਰਵੀ (ਕਰਨਾਟਕ)
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
ਭੈਰਵੀ ਕਰਨਾਟਕ ਸੰਗੀਤ (ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਸੰਗੀਤਕ ਪੈਮਾਨਾ) ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਜਨਯ ਰਾਗ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਇੱਕ ਸੰਪੂਰਨਾ ਰਾਗਮ ਹੈ (ਸਾਰੇ 7 ਨੋਟਾਂ ਵਾਲਾ ਸਕੇਲ) ਇਸ ਦੇ ਪੈਮਾਨੇ ਵਿੱਚ ਦੋ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਧੈਵਤਮ ਲਗਦੇ ਹਨ ਜੋ ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਭਾਸ਼ੰਗਾ ਰਾਗਮ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਨੂੰ ਮੇਲਕਾਰਤਾ ਰਾਗਮ (ਮੂਲ ਸਕੇਲ) ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੇਣੀਬੱਧ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਇਹ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਰਾਗਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ, ਜਿਸ ਬਾਰੇ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਲਗਭਗ 1500 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਸੀ। ਇਸ ਰਾਗ ਵਿੱਚ ਕਈ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹਨ।
ਹਾਲਾਂਕਿ ਭਾਰਤੀ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਭੈਰਵੀ ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਰਾਗ ਵੀ ਮੌਜੂਦ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਕਰਨਾਟਕੀ ਸੰਸਕਰਣ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਵੱਖਰਾ ਹੈ। ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਦੀ ਭੈਰਵੀ, ਆਪਣੇ ਅਰੋਹ ਅਤੇ ਅਵਰੋਹ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਕਰਨਾਟਕੀ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਥੋਡੀ ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਂਦੀ ਹੈ।
ਇਸ ਨੂੰ 20ਵੇਂ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਨਟਭੈਰਵੀ ਦਾ ਜਨਯ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਅਰੋਹਣ-ਅਵਰੋਹਣ ਬਣਤਰ ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈ (ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਸੰਕੇਤ ਅਤੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਵੇਰਵਿਆਂ ਲਈ ਕਰਨਾਟਕ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਸਵਰ ਵੇਖੋਃ
- ਆਰੋਹਣਃ ਸ ਗ2 ਰੇ2 ਗ2 ਮ1 ਪ ਧ2 ਨੀ2 ਸੰ [a]
- ਅਵਰੋਹਣਃ ਸੰ ਨੀ2 ਧ1 ਪ ਮ1 ਗ2 ਰੇ2 ਸ [b]
ਅਰੋਹਣ ਅਤੇ ਅਵਰੋਹਣ ਦਾ ਦੂਜਾ ਸਮੂਹ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਹੈਃ
- ਅਰੋਹਣਃ ਸ ਰੇ2 ਗ2 ਮ1 ਪ ਧ2 ਨੀ2 ਸੰ [c]
- ਅਵਰੋਹਣਃ ਸੰ ਨੀ2 ਧ1 ਮ1 ਗ2 ਰੇ2 ਸ [ਡੀ]
ਵਰਤੇ ਗਏ ਸੁਰ ਹਨ ਚਤੁਰਸ਼ਰੁਤੀ ਰਿਸ਼ਭਮ, ਸਾਧਰਨ ਗੰਧਾਰਮ, ਸ਼ੁੱਧ ਮੱਧਮਮ, ਚਤੁਰਸ਼ਰੁਤਿ ਧੈਵਤਮ ਅਤੇ ਸ਼ੁੱਧ ਧੈਵਤਮ ਤੇ ਕੈਸ਼ਿਕਾ ਨਿਸ਼ਾਦਮ ਦੋਵੇਂ ਧੈਵਤਮ, ਚਤੁਸਰਤੀ (ਅਰੋਹਣ ਵਿੱਚ ਧ2) ਅਤੇ ਸ਼ੁੱਧ (ਅਵਰੋਹਣ ਵਿੱਚੋਂ ਧ1) ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਦਿਓ।
ਜਦੋਂ ਕਿ ਨਟਭੈਰਵੀ ਮੇਲਮ ਦੀ ਇੱਕ ਜਨਯ, ਭੈਰਵੀ ਨੇ ਪ ਧ2 ਨੀ2 ਸ ਸੁਰ ਸੰਗਤੀ ਵਿੱਚ (ਅਰੋਹ) ਚਡ਼੍ਹਨ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਸਵਰਮ ਧ2 ਲਿਆ ਹੈ,ਅਵਰੋਹ (ਉਤਰਨ) ਵਿੱਚ ਪ ਧ ਨੀ ਧ ਪ ਸੁਰ ਸੰਗਤੀ ਵਿਚ ਮੂਲ ਪੈਮਾਨੇ ਦਾ ਧ1 ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਕੇਵਲ ਰੇ2 ਅਤੇ ਮ1 ਨੂੰ ਹੀ ਗਮਕ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਲੰਮਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਅਰੋਹ (ਚਡ਼੍ਹਾਈ) ਵਿੱਚ ਗ2 ਨੂੰ ਰੇ2 ਦੇ ਨਾਲ ਛੋਟੇ ਜਾਂ ਵਿਆਪਕ ਲੜੀ ਦੇ ਕੰਪਣ ਦੇ ਨਾਲ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ-ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸ ਗ ਰੇ ਗ ਮ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ. ਗ ਉੱਤੇ ਗਮਕ ਰੇ ਵਿੱਚ ਖਤਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅਵਰੋਹ (ਉਤਰਨ) ਵਿੱਚ ਸੁਰ ਸੰਗਤੀ ਮ ਪ ਗ ਰੇ ਵੀ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਗ2 ਮ1 ਤੋਂ ਸਲਾਈਡ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕੰਪਣ ਵੀ ਉੱਪਰ ਉੱਠਣ ਵਿੱਚ ਸ ਗ ਰੇ ਗ ਉੱਤੇ ਗਮਕ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਵਾਕੰਸ਼ ਖਰਹਰਪ੍ਰਿਯਾ ਦੇ ਸੁਆਦ ਤੋਂ ਬਚਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸ ਗ ਰੇ ਗ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਅਤੇ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਗ ਉੱਪਰ ਗਮਕ ਗ ਵਿੱਚ ਹੀ ਖਤਮ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਭੈਰਵੀ ਨੂੰ ਮੁਖਾਰੀ ਤੋਂ ਪ ਧ2 ਨੀ2 ਸ ਅਤੇ ਸ ਗ2 ਰੇ2 ਗ2 ਮ1 ਸੁਰ ਸੰਗਤੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਵੱਖਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਗ 2 ਨੀ2 ਧ2 ਅਤੇ ਧ1 ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣ ਵਿੱਚ ਗਮਕਾਂ ਦੀ ਕੁਸ਼ਲ ਵਰਤੋਂ ਰਾਗਮ ਨੂੰ ਇਸ ਦਾ ਸੁਆਦ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।
ਭੈਰਵੀ ਸੰਗੀਤ ਸਮਾਰੋਹ ਦੇ ਮੰਚ ਉੱਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਰਾਗਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਮੌਕੇ ਤੇ ਸੁਧਾਰ ਦੀ ਬਹੁਤ ਵਿਆਪਕ ਗੁੰਜਾਇਸ਼ ਹੈ। ਇਸ ਰਾਗ ਨੂੰ ਤਿੰਨਾਂ ਸਥਾਇਆਂ ਵਿੱਚ ਸੁੰਦਰ ਪ੍ਰਭਾਵ ਲਈ ਵਿਸਤਾਰਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਉੱਪਰੀ ਮੱਧ ਅਤੇ ਥਾਰਾ ਸਥਾਇਆਂ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਚਮਕਦਾ ਹੈ। ਨਿਸ਼ਾਦਾ, ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਜੀਵ ਸਵਰ, ਨੂੰ ਗਮਕ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਡਿਗਰੀਆਂ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਇਸ ਗੱਲ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਹਡ਼ਾ ਧੈਵਤ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਰਾਗ ਦਾ ਭਾਰ ਅਤੇ ਵਕਰਾ ਸੰਚਾਰਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਬ੍ਰਿਗਾਂ ਅਤੇ ਹੌਲੀ ਵਾਕਾਂਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਬਰਾਬਰ ਆਕਰਸ਼ਕ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਸ਼ਿਆਮਾਸਤਰੀ ਦੀ ਕਾਮਾਕਸ਼ੀ ਸਵਰਾਜਤੀ ਰਾਗ ਦੇ ਹਰ ਨੋਟ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਵਰਮ (ਗ੍ਰਹਿ ਸਵਰਮ) ਵਜੋਂ ਵਰਤਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਦਾ ਇਹ ਵੀ ਅਰਥ ਹੈ ਕਿ ਰਾਗ ਥਾਨਮ, ਕਨੱਕੂ ਅਤੇ ਸਰਵਲਾਘੁ ਸਵਰਾਂ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਹੈ। ਭੈਰਵੀ ਵੀ ਸਭ ਤੋਂ ਆਮ ਰਾਗਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਰਾਗਮ-ਥਾਨਮ-ਪੱਲਵੀ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਵਿਸਤਾਰ ਦੀ ਗੁੰਜਾਇਸ਼ ਦੇ ਕਾਰਨ। ਇਸ ਰਾਗ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ ਅਨੰਤ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦਿਨ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਮੇਂ ਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਰਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਭੈਰਵੀ ਦੇ ਸਮਾਨ ਮੁਰਚਨਾ ਅਤੇ/ਜਾਂ ਕੋਈ ਹੋਰ ਸਵਰ ਪੈਟਰਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਮੰਜੀ, ਮੁਖਾਰੀ ਅਤੇ ਹੁਸੈਨੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
Remove ads
ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਰਚਨਾਵਾਂ
ਭੈਰਵੀ ਨੂੰ ਲਗਭਗ ਸਾਰੇ ਸੰਗੀਤਕਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕਈ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਸ਼ਿੰਗਾਰਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਚੀਮੀਰੀਅਮ ਆਦੀਅੱਪਾ ਦੁਆਰਾ ਅਤਾ ਤਾਲਮ ਵਿੱਚ ਵਿਰੀਬੋਨੀ ਵੀਰੀਬੋਨੀ ਆਮ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਸੰਗੀਤ ਸਮਾਰੋਹ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ ਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ। ਇਸ ਰਾਗਮ ਦੀਆਂ 100 ਵਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਬਹੁਤ ਹੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ।
Remove ads
ਫ਼ਿਲਮੀ ਗੀਤ
ਭਾਸ਼ਾਃ ਤਮਿਲ
Remove ads
ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ
- Kumar, Ranee (23 November 2012). "How well do we know Bhairavi?". The Hindu (in Indian English). Retrieved 18 September 2018.
Film Songs
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads