ਰਾਜ (ਰਾਜ ਪ੍ਰਬੰਧ)

ਰਾਜ ਇੱਕ ਸੰਗਠਿਤ ਸਿਆਸੀ ਭਾਈਚਾਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਕਿ ਇੱਕ ਸਰਕਾਰ ਅਧੀਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ^[1]। ਰਾਜ ਮੁੱਖ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਰਬ ਸੱਤਾਧਾਰੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਰਾਜ ਸ਼ਬਦ ਕਈ ਪ੍ਰਸੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕਿਸੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਸੂਬਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਰਾਜ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਨੂੰਨ ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਤੋਂ ਭਾਵ ਕਿਸੇ ਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਵਰਤਮਾਨ ਰਾਜ

ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ

ਰਾਜ ਦੀ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਅਕਾਦਮਿਕ ਸਹਿਮਤੀ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੈ^[2]। ਰਾਜ ਸ਼ਬਦ ਵੱਖ ਵੱਖ ਪਰ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਰਾਜ ਸ਼ਬਦ ਨੂੰ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕਰਨਾ ਇੱਕ ਸਿਧਾਂਤਕ ਝਗੜਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਅਲੱਗ-ਅਲੱਗ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਅਲੱਗ-ਅਲੱਗ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਵੱਲ ਲੈ ਕੇ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।^[3] ਜੈਫਰੀ ਅਤੇ ਪੇਂਟਰ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ "ਜੇ ਅਸੀਂ ਰਾਜ ਨੂੰ ਇੱਕ ਯੁੱਗ ਜਾਂ ਸਮੇਂ ਤੇ ਪਰਿਭਾਸ਼ਤ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਸਮੇਂ ਜਾਂ ਸਥਾਨ ਤੇ ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਰਾਜ ਹੀ ਸਮਝਾਂਗੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਜਾਂ ਤੱਤ ਕੁਝ ਹੋਰ ਹੀ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।"

ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਵਰਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਮੈਕਸ ਵੈਬਰ ਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਅਨੁਸਾਰ, ਰਾਜ ਇੱਕ ਜਰੂਰੀ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸੰਗਠਨ ਹੈ ਜਿਸਦੀ ਇੱਕ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜਿਸਦਾ ਕਿ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਅਨੁਸ਼ਾਸ਼ਨ ਲਈ ਵਰਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਸ਼ਕਤੀ ਤੇ ਪੂਰਾ ਏਕਾਧਿਕਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਰਾਜ ਦੀਆਂ ਆਮ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸ਼ਨਿਕ ਨੌਕਰਸ਼ਾਹੀ, ਕਾਨੂੰਨੀ ਸਿਸਟਮ, ਮਿਲਟਰੀ ਅਤੇ ਧਰਮ ਵਰਗੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ।^{[4][5][6][7][8]}

ਪੂੰਜੀਵਾਦੀ ਰਾਜ-ਵਿਵਸਥਾ ਦਾ ਪਿਰਾਮਿਡ