ਸਰਪੰਚ

ਸਰਪੰਚ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪੰਚਾਇਤ (ਪਿੰਡ ਦੀ ਸਰਕਾਰ) ਨਾਮਕ ਸਥਾਨਕ ਸਵੈ-ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਪਿੰਡ-ਪੱਧਰੀ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਸੰਸਥਾ (ਗ੍ਰਾਮ ਪੰਚਾਇਤ) ਦਾ ਚੁਣਿਆ ਹੋਇਆ ਮੁਖੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਪਿੰਡ ਦੇ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਚੁਣਿਆ ਜਾਂਦਾਾ ਹੈ।^[1] ਸਰਪੰਚ, ਹੋਰ ਚੁਣੇ ਪੰਚਾਂ (ਮੈਂਬਰਾਂ) ਦੇ ਨਾਲ, ਗ੍ਰਾਮ ਪੰਚਾਇਤ ਦਾ ਗਠਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸਰਪੰਚ ਸਰਕਾਰੀ ਅਫਸਰਾਂ ਅਤੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦਰਮਿਆਨ ਸੰਪਰਕ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਕੁਝ ਰਾਜਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬਿਹਾਰ ਵਿੱਚ, ਸਰਪੰਚ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਿਵਲ ਅਤੇ ਫੌਜਦਾਰੀ ਕੇਸਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਨ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਅਤੇ ਨਿਯਮਾਂ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਦੇਣ ਅਤੇ ਸਜ਼ਾ ਦੇਣ ਲਈ ਨਿਆਂਇਕ ਸ਼ਕਤੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ।^[2]

ਸਰਪੰਚ ਦਾ ਅਰਥ

ਸਰ ਭਾਵ ਮੁਖੀ ਅਤੇ ਪੰਚ ਭਾਵ ਪੰਜ। ਇਸ ਤਰਾਂ ਸਰਪੰਚ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਅਰਥ ਪਿੰਡ ਦੇ ਗ੍ਰਾਮ ਪੰਚਾਇਤ ਦੇ ਪੰਜ ਨਿਰਣਾਇਕਾਂ ਦੇ ਮੁਖੀ ਤੋਂ ਹੈ।

ਪੰਚਾਇਤੀ ਰਾਜ (ਸਰਪੰਚ ਦੁਆਰਾ ਸ਼ਾਸਨ)

ਹਾਲਾਂਕਿ ਪੰਚਾਇਤਾਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪੁਰਾਣੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਆਈਆਂ ਹਨ, ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪੇਂਡੂ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਕਮਿਊਨਿਟੀ ਡਿਵੈਲਪਮੈਂਟ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟਾਂ ਦੀ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਪੰਚਾਇਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਚਲਾਏ ਜਾਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਸੰਘੀ ਭਾਰਤੀ ਨੀਤੀ ਵਿੱਚ, ਗ੍ਰਾਮ ਪੰਚਾਇਤਾਂ ਅਤੇ ਸਰਪੰਚਾਂ ਦੀਆਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰਾਜਾਂ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਾਨੂੰਨ ਸਨ।