ਸਰੋਜ ਖ਼ਾਨ

ਸਰੋਜ ਖਾਨ (ਜਨਮ ਨਿਰਮਲਾ ਨਾਗਪਾਲ 22 ਨਵੰਬਰ 1948- 3 ਜੁਲਾਈ 2020) ਹਿੰਦੀ ਸਿਨੇਮਾ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਭਾਰਤੀ ਡਾਂਸ ਕੋਰੀਓਗ੍ਰਾਫਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ 2000 ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਗੀਤਾਂ ਦੀ ਕੋਰੀਓਗ੍ਰਾਫੀ ਕੀਤੀ। ਉਸਦਾ ਜਨਮ ਕਿਸ਼ਨਚੰਦ ਸਾਧੂ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਨੋਨੀ ਸਿੰਘ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ।

ਸਰੋਜ ਅਹਿਮਦ ਖ਼ਾਨ
ਸਰੋਜ ਖਾਨ 2020 ਦੌਰਾਨ
ਜਨਮ	ਨਿਰਮਲਾ ਨਾਗਪਾਲ[1] (1948-11-22)22 ਨਵੰਬਰ 1948 ਮੁੰਬਈ, ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ, ਭਾਰਤ
ਮੌਤ	3 ਜੁਲਾਈ 2020(2020-07-03) (ਉਮਰ 71) ਮੁੰਬਈ, ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ, ਭਾਰਤ
ਮੌਤ ਦਾ ਕਾਰਨ	ਦਿਲ ਦੀ ਧੜਕਣ ਰੁਕਣ ਕਾਰਨ
ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾ	ਭਾਰਤੀ
ਪੇਸ਼ਾ	ਕੋਰੀਓਗ੍ਰਾਫਰ
ਸਰਗਰਮੀ ਦੇ ਸਾਲ	1948—2020
ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ	ਬੀ ਸੋਹਣਲਾਲ ​ ​ (ਵਿ. 1961; separated 1965)​ ਸਰਦਾਰ ਰੌਸ਼ਨ ਖਾਨ ​ ​ (ਵਿ. 1975; her death 2020)​
ਬੱਚੇ	4

ਕਿੱਤਾ 

ਜਨਮ ਸਮੇਂ ਨਿਰਮਲਾ,ਉਸਦੇ ਮਾਤਾ -ਪਿਤਾ ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਚਲੇ ਗਏ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਕਿੱਤੇ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਬੱਚੇ ਕਲਾਕਾਰ ਵਜੋਂ ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਫ਼ਿਲਮ ਨਜ਼ਰਾਨਾ ਵਿੱਚ ਬੱਚੀ ਸ਼ਿਆਮਾ (Shyama)^[2] ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਅ ਕੇ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਡਾਂਸਰ ਵਜੋਂ 1950 ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਪਹਿਲਾਂ ਉਸਨੇ ਡਾਂਸ ਸਿੱਖਿਆ, ਫਿਰ ਕੋਰੀਓਗ੍ਰਾਫਰ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਉਸਨੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਹਾਇਕ ਕੋਰੀਓਗ੍ਰਾਫਰ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਗੀਤਾ ਮੇਰਾ ਨਾਮ (1974) ਫਿਲਮ ਲਈ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਬਾਅਦ 'ਚ ਸ਼੍ਰੀਦੇਵੀ ਨਾਲ ਮਿਸਟਰ ਇੰਡੀਆ(1987) ਦੇ ਗੀਤ ਹਵਾ -ਹਵਾਈ ਵਿੱਚ, ਨਗੀਨਾ(1986), ਚਾਂਦਨੀ(1989) ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਾਧੁਰੀ ਦੀਕਸ਼ਿਤ ਨਾਲ, ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਏਕ ਦੋ ਤੀਨ-ਤੇਜ਼ਾਬ(1988), ਤੱਮਾ ਤੱਮਾ- ਥਾਨੇਦਾਰ(Thanedaar) (1990)^[3] ਅਤੇ ਧੱਕ ਧੱਕ ਕਰਨੇ ਲਗਾ -ਬੇਟਾ 1992) ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਤਰਾਂ ਉਹ ਇੱਕ ਸਫ਼ਲ ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਕੋਰੀਓਗ੍ਰਾਫਰ ਬਣ ਗਈ।^[4]

2014 ਵਿੱਚ ਸਰੋਜ ਨੇ ਗੁਲਾਬ ਗੈਂਗ ਵਿੱਚ  ਮਾਧੁਰੀ  ਦਿਕ੍ਸਿਤ ਨਾਲ ਦੁਬਾਰਾ ਕੰਮ ਕੀਤਾ।^[5]

ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਦਿੱਖ

ਸਰੋਜ ਖਾਨ 2005 ‘ਨੱਚ ਬਲੀਏ’ ਵਿੱਚ ਜਿਊਰੀ ਦੇ ਇੱਕ ਮੈਂਬਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰਿਐਲਿਟੀ ਡਾਂਸ ਸ਼ੋਅ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤੀ, ਜੋ ਕਿ ਦੋ ਹੋਰ ਜੱਜਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਸਟਾਰ ਵਨ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹ ਇਸੇ ਸ਼ੋਅ ਦੇ ਦੂਜੇ ਸੀਜ਼ਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਨਜ਼ਰ ਆਈ ਸੀ। ਉਹ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਸੋਨੀ ਐਂਟਰਟੇਨਮੈਂਟ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ (ਇੰਡੀਆ) 'ਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਸ਼ੋਅ ‘ਉਸਤਾਦੋਂ ਕਾ ਉਸਤਾਦ’ ਲਈ ਜੱਜ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਹ ਸਰੋਜ ਖਾਨ ਦੇ ਨਾਲ 2008 ਦੇ ਸ਼ੋਅ ‘ਨਚਲੇ ਵੇ’ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤੀ, ਜੋ ਕਿ ਐਨਡੀਟੀਵੀ ਇਮੇਜਿਨ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਸ਼ੋਅ ਲਈ ਕੋਰੀਓਗ੍ਰਾਫੀ ਕੀਤੀ। ਉਹ ਦਸੰਬਰ 2008 ਤੋਂ ਸੋਨੀ ਦੇ ਬੂਗੀ ਵੂਗੀ (ਟੀਵੀ ਸੀਰੀਜ਼) ਸ਼ੋਅ ਵਿੱਚ ਜਾਵੇਦ ਜਾਫਰੀ, ਨਾਵੇਦ ਜਾਫਰੀ ਅਤੇ ਰਵੀ ਬਹਿਲ ਦੇ ਨਾਲ ਜੱਜਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਵਜੋਂ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤੀ। ਉਹ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸ਼ੋਅ - ‘ਝਲਕ ਦਿਖਲਾ ਜਾ’ ਦੇ ਤੀਜੇ ਸੀਜ਼ਨ ਵਿੱਚ ਜੱਜ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ 27 ਫਰਵਰੀ 2009 ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਸਾਬਕਾ ਨੱਚ ਬਲੀਏ ਜੱਜ ਵੈਭਵੀ ਮਰਚੈਂਟ ਅਤੇ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਜੂਹੀ ਚਾਵਲਾ ਦੇ ਨਾਲ ਸੋਨੀ ਐਂਟਰਟੇਨਮੈਂਟ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ (ਇੰਡੀਆ) 'ਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

ਉਹ ਸਰੋਜ ਖਾਨ ਨਾਲ ਡਾਂਸ ਰਿਐਲਿਟੀ ਸ਼ੋਅ ਨਚਲੇ ਵੇ ਨੂੰ ਜੱਜ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਸਰੋਜ ਖਾਨ ਨਾਲ ਨਚਲੇ ਵੇ ਦੀ ਮੇਜ਼ਬਾਨੀ ਕੀਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। 2012 ਵਿੱਚ, ਦ ਸਰੋਜ ਖਾਨ ਸਟੋਰੀ, ਪੀਐਸਬੀਟੀ ਅਤੇ ਫਿਲਮਜ਼ ਡਿਵੀਜ਼ਨ ਆਫ ਇੰਡੀਆ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਮਿਤ ਅਤੇ ਨਿਧੀ ਤੁਲੀ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਤ ਇੱਕ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਫਿਲਮ ਰਿਲੀਜ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।

ਉਹ ‘ਤਾਰਕ ਮਹਿਤਾ ਕਾ ਉਲਟਾ ਚਸ਼ਮਾ’ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਡਾਂਸ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਜੱਜ ਵਜੋਂ ਨਜ਼ਰ ਆਈ। ਉਸਨੇ ਤਿੰਨ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫਿਲਮ ਅਵਾਰਡ ਅਤੇ ਅੱਠ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਅਵਾਰਡ ਜਿੱਤੇ, ਜੋ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕੋਰੀਓਗ੍ਰਾਫਰ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮਾਨਤਾ ਹੈ।

ਮੌਤ

ਸਰੋਜ ਖਾਨ ਨੂੰ ਸਾਹ ਲੈਣ ਵਿੱਚ ਤਕਲੀਫ਼ ਹੋਣ ਕਾਰਨ 17 ਜੂਨ 2020 ਨੂੰ ਬਾਂਦਰਾ, ਮੁੰਬਈ ਦੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ 3 ਜੁਲਾਈ 2020 ਨੂੰ 71 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਦਿਲ ਦਾ ਦੌਰਾ ਪੈਣ ਕਾਰਨ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ।

ਚੁਣੀ ਹੋਈ ਫਿਲਮੋਗ੍ਰਾਫ਼ੀ

• "ਤਨੂੰ ਵੇਡਸ ਮਨੂੰ ਰਿਟਰਨ" (2015)
• ਗੁਲਾਬ ਗੈਂਗ  (2014)
• ABCD: ਐਨੀ ਬਡੀ ਕੈਨ ਡਾਂਸ  (2012)
• ਰਾਓਡੀ ਰਾਠੋਰ  (2012)
• ਏਜੈਂਟ ਵਿਨੋਦ  (2012)
• ਖੱਟਾ ਮੀਠਾ (2010)
• ਲਾਈਫ ਪਾਟਨਰ (2009)
• ਲਵ ਆਜ ਕਲ (2009)
• ਦਿੱਲੀ -6 (2009)
• ਜਬ ਵੀ ਮੈੱਟ (2007) (ਉੱਤਮ ਕੋਰੀਓਗ੍ਰਾਫ਼ੀ ਲਈ ਨੈਸ਼ਨਲ ਫ਼ਿਲਮ ਐਵਾਰਡ ਜਿੱਤਿਆ)
• ਨਮਸਤੇ  ਲੰਦਨ  (2007)
• ਗੁਰੂ (2007) (ਉੱਤਮ ਕੋਰੀਓਗ੍ਰਾਫ਼ੀ ਲਈ ਫ਼ਿਲਮਫ਼ੇਅਰ ਐਵਾਰਡ ਜਿੱਤਿਆ)
• ਸਾਵਰੀਆ  (2007)
• ਡੋਨ- The Chase Begins Again (2006)
• Fanaa (2006)
• Mangal Pandey: The Rising (2005)
• ਸਰੰਗਰਾਮ (2005) (Tamil language|Tamil) Won the National Film Award for Best Choreography
• ਵੀਰ-ਯਾਰਾ  (2004)
• ਸਵਦੇਸ਼ (2004)
• ਕੁਛ ਣ ਕਹੋ (2004)
• ਸਾਥੀਆ (2002)
• ਦੇਵਦਾਸ (2002) Won the Filmfare Award for Best Choreography & National Film Award
• ਲਗਾਨ: Once Upon a Time in India (2001) Won the Filmfare Award for Best Choreography & National Film Award
• ਫ਼ਿਜ਼ਾ (2000)
• ਤਾਲ (1999)
• ਹਮ ਦਿਲ ਦੇ ਚੁੱਕੇ ਸਨਮ (1999) Won the Filmfare Award for Best Choreography & National Film Award & American Choreography Award
• ਸੋਲਡਰ1998)
• ਔਰ ਪਿਆਰ ਹੋ ਗਿਆ1997)
• ਪ੍ਰਦੇਸ਼(1997)
• ਇਰੁਵਰ  (1997)(Tamil)
• ਖਾਮੋਸ਼ੀ: The Musical (1996)
• ਦਿਲਵਾਲੇ ਦੁਲਹਨੀਆ ਲੈ ਜਾਏਂਗੇ  (1995)
• ਯਰਾਨਾ(1995)
• ਮੋਹਰਾ (1994)
• ਅੰਜ਼ਾਮ (1994)
• ਬਾਜ਼ੀਗਰ(1993)
• ਆਈਨਾ  (1993)
• ਡਰ (1993)
• ਬੇਟਾ(1992)
• ਆਵਾਰਗੀ(1990)
• ਸੈਲਾਬ (1990)
• ਚਾਂਦਨੀ (1989)
• ਨਿਗਾਹੇਂ: ਨਗੀਨਾ  ਭਾਗ II (1989)
• ਤੇਜ਼ਾਬ (1988)
• ਮਿਸਟਰ ਇੰਡੀਆ  (1987)
• ਨਗੀਨਾ (1986)
• ਹੀਰੋ (1983)
• ਥਾਈ ਵਿਦੂ (1983) ਤਾਮਿਲ ਫ਼ਿਲਮ

ਲੇਖਕ ਵਜੋਂ :

• ਵੀਰੂ ਦਾਦਾ (1990)
• ਖਿਲਾੜੀ (1992)
• ਹਮ ਹੈਂ ਬੇਮਿਸ਼ਾਲ (1994)
• ਨਜ਼ਰ ਕੇ ਸਾਮਨੇ (1995)
• ਛੋਟੇ ਸਰਕਾਰ (1996)
• ਦਿਲ ਤੇਰਾ ਦੀਵਾਨਾ (1996)
• ਦਾਵੇ (1997)
• ਜੱਜ ਮੁਜ਼ਰਮ (1997)
• ਭਾਈ ਭਾਈ (1997)
• ਹੋਤੇ ਹੋਤੇ ਪਿਆਰ ਹੋ ਗਿਆ (1999)
• ਬੇਨਾਮ (1999)
• ਖੰਜ਼ਰ (2003)

ਮਾਨ-ਸਨਮਾਨ

ਮਾਧੁਰੀ ਡੋਲਾ ਰੇ ਡੋਲਾ ਤੇ ਡਾਂਸ ਕਰਦੀ ਹੋਈ,ਜਿਸ ਲਈ ਖਾਨ ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫ਼ਿਲਮ ਐਵਾਰਡ ਮਿਲਿਆ,ਅਭੁੱਲ ਯਾਤਰਾ 2008.

ਨੈਸ਼ਨਲ ਫਿਲਮ ਐਵਾਰਡ  ਵਧੀਆ ਕੋਰੀਓਗ੍ਰਾਫੀ ਦੇ ਲਈ

ਸਰੋਜ ਖਾਨ  ਕੌਮੀ ਫਿਲਮ ਪੁਰਸਕਾਰ  ਵਧੀਆ ਕੋਰੀਓਗ੍ਰਾਫੀ ਦੇ ਲਈ 3 ਪੁਰਸਕਾਰ ਜਿੱਤੇ।

• 2002 - ਦੇਵਦਾਸ - ਡੋਲਾ ਰੇ ਡੋਲਾ ^[6]
• 2006 - ਸਰੰਗਰਾਮ
• 2007 - ਜਬ ਵੀ ਮੈੱਟ

ਅਮਰੀਕੀ ਕੋਰੀਓਗ੍ਰਾਫੀ ਪੁਰਸਕਾਰ

• 2002: ਫੀਚਰ ਫਿਲਮ ਵਿੱਚ ਵਧੀਆ ਪ੍ਰਾਪਤੀ: ਲਗਾਨ : ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਇਕ ਵਾਰ ਦਾ ਸਮਾਂ (2001)

ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ

• Indian women in dance