ਬੀਬੀ ਕਾ ਮਕਬਰਾ

ਬੀਬੀ ਕਾ ਮਕਬਰਾ (Urdu: بیبی كا مقبرہ) ਔਰੰਗਾਬਾਦ, ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਇੱਕ ਮਕਬਰਾ ਹੈ। ਇਹ ਛੇਵੇਂ ਮੁਗ਼ਲ ਸਮਰਾਟ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਪਤਨੀ ਦਿਲਰਾਜ਼ ਬਾਨੋ ਬੇਗਮ (ਮਰਨ ਉਪਰੰਤ ਰਾਬੀਆ-ਉਦ-ਦੌਰਾਨੀ ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ) ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਅਖੀਰ 17ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਬਣਵਾਇਆ ਸੀ।^[1][2] ਇਹ ਤਾਜ ਮਹਿਲ ਦਾ ਹਮਸ਼ਕਲ ਹੈ। ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੀ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਭਾਵੇਂ ਉਸਨੇ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਛੋਟੀ ਪਰ ਬੜੀ ਸੁਹਣੀ ਮੋਤੀ ਮਸਜਿਦ ਵੀ ਬਣਵਾਈ ਸੀ। ਬੀਬੀ ਕਾ ਮਕਬਰਾ ਉਸਦੀ ਬਣਵਾਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਇਮਾਰਤ ਹੈ।^[1]

ਬੀਬੀ ਕਾ ਮਕਬਰਾ
ਬੀਬੀ ਕਾ ਮਕਬਰਾ
ਸਥਿਤੀ	ਔਰੰਗਾਬਾਦ, ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ, ਭਾਰਤ
ਆਰਕੀਟੈਕਚਰਲ ਸ਼ੈਲੀ(ਆਂ)	ਮੁਗ਼ਲ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ
ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤੀ

ਤਾਜ ਮਹਿਲ ਨਾਲ ਤੁਲਨਾ ਅਕਸਰ ਇਸਦੇ ਆਪਣੇ ਹੀ ਕਾਫ਼ੀ ਸੁਹਜ ਨੂੰ ਧੁੰਦਲਾ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।[8] ਬੀਬੀ ਕਾ ਮਕਬਰਾ ਔਰੰਗਾਬਾਦ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ "ਮੁੱਖ ਸਮਾਰਕ" ਹੈ।[9][10] ਮੁੱਖ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਦੁਆਰ 'ਤੇ ਮਿਲੇ ਇੱਕ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਮਕਬਰੇ ਨੂੰ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਇੱਕ ਆਰਕੀਟੈਕਟ ਅਤਾ-ਉੱਲ੍ਹਾ ਅਤੇ ਇੱਕ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਹੰਸਪਤ ਰਾਏ ਦੁਆਰਾ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਅਤੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।[11] ਅਤਾ-ਉੱਲ੍ਹਾ ਤਾਜ ਮਹਿਲ ਦੇ ਮੁੱਖ ਡਿਜ਼ਾਈਨਰ ਉਸਤਾਦ ਅਹਿਮਦ ਲਾਹੌਰੀ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਸੀ।[12] ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੇ ਪੁੱਤਰ, ਮੁਹੰਮਦ ਆਜ਼ਮ ਸ਼ਾਹ ਨੂੰ ਬਾਅਦ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਹਜਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਮਕਬਰੇ ਦੀ ਮੁਰੰਮਤ ਦੇ ਕੰਮ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਕਰਨ ਦਾ ਇੰਚਾਰਜ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।

ਦਿਲਰਸ ਬਾਨੋ ਬੇਗਮ ਦਾ ਜਨਮ ਈਰਾਨ (ਫ਼ਾਰਸੀ) ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਫਾਵਿਦ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੀ ਰਾਜਕੁਮਾਰੀ [13] ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਮਿਰਜ਼ਾ ਬਦੀ-ਉਜ਼-ਜ਼ਮਾਨ ਸਫਾਵੀ (ਸ਼ਾਹਨਵਾਜ਼ ਖਾਨ ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ ਹੇਠ), [14] ਦੀ ਧੀ ਸੀ, ਜੋ ਗੁਜਰਾਤ ਦਾ ਵਾਇਸਰਾਏ ਸੀ। [15] ਉਸਨੇ 8 ਮਈ 1637 ਨੂੰ ਆਗਰਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹਿਜ਼ਾਦਾ ਮੁਹੀ-ਉਦ-ਦੀਨ (ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ) ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ। [16] ਦਿਲਰਸ ਉਸਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪਤਨੀ ਅਤੇ ਮੁੱਖ ਪਤਨੀ ਸੀ, ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਉਸਦੀ ਪਸੰਦੀਦਾ ਵੀ ਸੀ। [17][18][19][20] ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੰਜ ਬੱਚੇ ਸਨ - ਜ਼ੇਬ-ਉਨ-ਨਿਸਾ, ਜ਼ੀਨਤ-ਉਨ-ਨਿਸਾ, ਜ਼ੁਬਦਤ-ਉਨ-ਨਿਸਾ, ਮੁਹੰਮਦ ਆਜ਼ਮ ਸ਼ਾਹ ਅਤੇ ਸੁਲਤਾਨ ਮੁਹੰਮਦ ਅਕਬਰ।

ਆਪਣੇ ਪੰਜਵੇਂ ਬੱਚੇ, ਮੁਹੰਮਦ ਅਕਬਰ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਦਿਲਰਸ ਬਾਨੋ ਬੇਗਮ ਨੂੰ ਜਣੇਪੇ ਕਾਰਨ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪੇਚੀਦਗੀਆਂ ਕਾਰਨ ਜਣੇਪੇ ਦਾ ਬੁਖਾਰ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ 8 ਅਕਤੂਬਰ 1657 ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਦੇ ਜਨਮ ਤੋਂ ਇੱਕ ਮਹੀਨੇ ਬਾਅਦ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦਾ ਦਰਦ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਪੁੱਤਰ, ਆਜ਼ਮ ਸ਼ਾਹ, ਇੰਨਾ ਦੁਖੀ ਸੀ ਕਿ ਉਸਨੂੰ ਘਬਰਾਹਟ ਹੋ ਗਈ। [21] ਦਿਲਰਸ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਧੀ, ਰਾਜਕੁਮਾਰੀ ਜ਼ੇਬ-ਉਨ-ਨਿਸਾ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਵਜੰਮੇ ਭਰਾ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਸੌਂਪੀ ਗਈ। [14] ਜ਼ੇਬ-ਉਨ-ਨਿਸਾ ਆਪਣੇ ਭਰਾ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪਿਆਰ ਕਰਦੀ ਸੀ, ਅਤੇ ਉਸੇ ਸਮੇਂ, ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਨੇ ਆਪਣੇ ਮਾਂ-ਰਹਿਤ ਪੁੱਤਰ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਖੁਸ਼ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਜਲਦੀ ਹੀ ਉਸਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪਿਆਰਾ ਪੁੱਤਰ ਬਣ ਗਿਆ। [22]

1660 ਵਿੱਚ, ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਨੇ ਦਿਲਰਸ ਦੇ ਅੰਤਮ ਆਰਾਮ ਸਥਾਨ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਔਰੰਗਾਬਾਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਕਬਰਾ ਬਣਾਇਆ, ਜਿਸਨੂੰ ਬੀਬੀ ਕਾ ਮਕਬਰਾ ("ਔਰਤ ਦਾ ਮਕਬਰਾ") ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਥੇ, ਦਿਲਰਸ ਨੂੰ 'ਰਬੀਆ-ਉਦ-ਦੌਰਾਨੀ' ("ਯੁੱਗ ਦਾ ਰਾਬੀਆ") ਦੇ ਮਰਨ ਉਪਰੰਤ ਸਿਰਲੇਖ ਹੇਠ ਦਫ਼ਨਾਇਆ ਗਿਆ। ਅਗਲੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ, ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੇ ਹੁਕਮਾਂ ਹੇਠ ਉਸਦੇ ਪੁੱਤਰ ਆਜ਼ਮ ਸ਼ਾਹ ਦੁਆਰਾ ਉਸਦੀ ਕਬਰ ਦੀ ਮੁਰੰਮਤ ਕਰਵਾਈ ਗਈ। ਬੀਬੀ ਕਾ ਮਕਬਰਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਢਾਂਚਾ ਸੀ ਜੋ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਕੋਲ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ ਤਾਜ ਮਹਿਲ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਮਿਲਦਾ ਜੁਲਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਦਿਲਰਾਸ ਦੀ ਸੱਸ, ਮਹਾਰਾਣੀ ਮੁਮਤਾਜ਼ ਮਹਿਲ ਦਾ ਮਕਬਰਾ ਹੈ, ਜਿਸਦੀ ਖੁਦ ਜਣੇਪੇ ਦੌਰਾਨ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਨੂੰ ਖੁਦ, ਖੁਲਦਾਬਾਦ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਮਕਬਰੇ ਤੋਂ ਕੁਝ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਦਫ਼ਨਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।

ਇਤਿਹਾਸ

ਬੀਬੀ ਕਾ ਮਕਬਰਾ ਗੁਲਾਮ ਮੁਸਤਫਾ ਦੇ "ਤਾਰੀਖ਼ ਨਾਮਹ 'ਅਨੁਸਾਰ 1651 ਅਤੇ 1661 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਵਿਚਕਾਰ ਬਣਾਇਆ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਮਕਬਰਾ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਦੀ ਲਾਗਤ 6,68,203-7 (ਛੇ ਲੱਖ ਅਠਾਹਟ ਹਜ਼ਾਰ ਦੋ ਸੌ ਤਿੰਨ ਰੁਪਏ ਅਤੇ ਸੱਤ ਆਨੇ) ਰੁਪਏ ਸੀ- ਔਰੰਗਜੇਬ ਇਸ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਲਈ 7,00,000 ਰੁਪਏ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ।^[3] ਮੁੱਖ ਦਰਵਾਜੇ ਤੇ ਉਕਰੀ ਇੱਕ ਇਬਾਰਤ ਅਨੁਸਾਰ ਇਸਦਾ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਉਸਤਾਦ ਅਹਿਮਦ ਲਾਹੌਰੀ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਅਤ੍ਹਾ ਅੱਲ੍ਹਾ ਨੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਹੰਸਪਤ ਰਾਏ ਦੀ ਦੇਖ-ਰੇਖ ਹੇਠ ਇਸ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਕਰਵਾਈ ਗਈ।

ਗੈਲਰੀ

• 
  One of the galleries
• 
  Window architecture
• 
  Mosque of the mausoleum