ਤੁਲਸੀਦਾਸ ਜਾਧਵ

ਤੁਲਸੀਦਾਸ ਜਾਧਵ (25 ਜਨਵਰੀ 1905 - 11 ਸਤੰਬਰ 1999) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਘੁਲਾਟੀਆ, ਰਾਜਨੀਤਕ ਕਾਰਕੁੰਨ, ਸਮਾਜ ਸੇਵਕ, ਕਿਸਾਨ ਅਤੇ ਬੰਬੇ ਵਿਧਾਨ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ਅਤੇ ਲੋਕ ਸਭਾ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਸੀ।

Tulsidas Jadhav / Tulshidas Jadhav
ਜਨਮ	25 January 1905 Dahitane, Solapur, British India
ਮੌਤ	11 September 1999 Mumbai, India
ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾ	Indian
ਪੇਸ਼ਾ	Independence activist
ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ	Freedom fighter, social reformer, Gandhian

ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ

ਤੁਲਸੀਦਾਸ ਸੁਭਾਨਰਾਵ ਜਾਧਵ ਦਾ ਜਨਮ 25 ਜਨਵਰੀ 1905 ^[1] ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਦਹੀਤਨੇ, ਤਾਲ ਬਰਸ਼ੀ, ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਸੋਲਾਪੁਰ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਹਰੀਭਾਈ ਦੇਵਕਰਨ ਹਾਈ ਸਕੂਲ, ਸੋਲਾਪੁਰ ਤੋਂ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।^[2]

ਪਰਿਵਾਰ

ਉਸਨੇ 1913 ਵਿੱਚ ਜਨਾਬਾਈ ਤੁਲਸੀਦਾਸ ਜਾਧਵ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ।^[2] ਉਸ ਦੇ ਦੋ ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ ਚਾਰ ਧੀਆਂ ਸਨ।^[2] ਵੱਡਾ ਪੁੱਤਰ ਜੈਵੰਤ ਜਾਧਵ, ਛੋਟਾ ਪੁੱਤਰ ਯਸ਼ਵੰਤ ਜਾਧਵ ਅਤੇ ਬੇਟੀ ਕਲਾਵਤੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਵਿਆਹ ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਭੋਸਲੇ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਬਣੇ।^[3]

ਕਿੱਤਾ

ਉਹ ਕਿੱਤੇ ਵਜੋਂ ਇੱਕ ਕਿਸਾਨ ਸੀ।^[2][4]

ਰਾਜਨੀਤਕ ਜੀਵਨ

ਉਹ 1921 ਤੋਂ 1947 ਤੱਕ ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਰਹੇ ਅਤੇ ਉਹ ਸੋਲਾਪੁਰ ਦੇ ਸਰਗਰਮ ਆਜ਼ਾਦੀ ਘੁਲਾਟੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ 1930 ਵਿੱਚ ਕ੍ਰਿਸਨਾਜੀ ਭੀਮ ਰਾਓ ਅੰਟ੍ਰੋਲੀਕਰ, ਤੁਲਸੀਦਾਸ ਜਾਧਵ ਅਤੇ ਜਾਜੂਜੀ ਵਰਗੇ ਯੁਵਾ ਕਾਮਿਆਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਲੂਣ ਸੱਤਿਆਗ੍ਰਹਿ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਉਹ ਉਸ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਆਏ ਅਤੇ ਗਾਂਧੀਵਾਦੀ ਫ਼ਲਸਫ਼ੇ ਦੇ ਪੱਕੇ ਪੈਰੋਕਾਰ ਬਣ ਗਏ।^[5] 1930 ਵਿੱਚ ਫਿਰਕੂ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਉਸਨੂੰ 1931, 1932, 1941 ਅਤੇ 1942 ਵਿੱਚ ਕੈਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।^[1][2] 1937-1939, 1946-1951 ਅਤੇ 1951-57 ਤੱਕ ਉਹ ਬੰਬੇ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਰਹੇ।^[1][2] ਇੱਕ ਵਾਰ ਸੱਤਿਆਗ੍ਰਹਿ ਦੌਰਾਨ, ਅਧਿਕਾਰੀ ਨੇ ਉਸਦੀ ਛਾਤੀ ਉੱਤੇ ਪਿਸਤੌਲ ਰੱਖੀ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਛੱਡਣ ਦਾ ਆਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਪਰ ਉਸਨੇ ਝੁਕਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ - ਖੁਸ਼ਕਿਸਮਤੀ ਨਾਲ ਉਸਨੂੰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।^[5] ਉਹ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਨਾਲ ਨੇੜਿਓਂ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਗਾਂਧੀ 1932 ਵਿੱਚ ਯੇਰਵਾੜਾ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਸਨ, ਉਸਨੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਉਸ ਦੇ ਸਕੱਤਰ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ। ^[6][7]

ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਨੇ 1947 ਵਿੱਚ ਕਾਂਗਰਸ ਛੱਡ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਸਾਬਕਾ ਕਾਂਗਰਸੀਆਂ ਨਾਲ ਭਾਰਤੀ ਕਿਸਾਨ ਅਤੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਪਾਰਟੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਏ, ਜਿਸ ਦੇ ਉਹ ਬਾਨੀ ਮੈਂਬਰ ਸਨ।^[2]

1961 ਵਿੱਚ ਉਹ ਫਿਰ ਆਪਣੇ ਹੋਰ ਪੀ.ਡਬਲਯੂ.ਪੀ. ਸਾਥੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕੇਸ਼ਵਰਾਓ ਜੇਧੇ, ਸ਼ੰਕਰਰਾਵ ਮੋਰੇ ਨਾਲ ਕਾਂਗਰਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ।^[8] ਉਸਨੂੰ ਟਿਕਟ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਅਤੇ 1962–67 ਤੱਕ ਨਾਂਦੇੜ ਤੋਂ ਤੀਜੀ ਲੋਕ ਸਭਾ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਅਤੇ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਉਮੀਦਵਾਰ ਵਜੋਂ ਬਾਰਾਮਤੀ ਤੋਂ ਚੌਥੀ ਲੋਕ ਸਭਾ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਵਜੋਂ ਚੁਣੇ ਗਏ।^[2] ਉਹ ਕਈ ਵਾਰ ਨੀਤੀਆਂ ਅਤੇ ਫੈਸਲਿਆਂ ਦੇ ਕਈ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਯਸ਼ਵੰਤ ਰਾਓ ਚਵਾਨ ਦੇ ਵਿਰੋਧੀ ਸਨ, ਜਿਸ ਲਈ 1971 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚੋਣ ਟਿਕਟ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਹ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਕਾਂਗਰਸ ਵਿੱਚ ਕੱਟੜਪੰਥੀ ਕੈਂਪ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ ਜਿਸ ਦੇ ਹੋਰ ਰਾਜਨੇਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੰਕਰਰਾਓ ਮੋਰੇ ਅਤੇ ਆਰਕੇ ਖਡਲੀਕਰ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ।^[9][10]

ਉਸਨੇ ਖਰੜੇ 'ਤੇ ਤੀਜੀ ਪੰਜ ਸਾਲਾ ਯੋਜਨਾ 'ਚ ਸੰਸਦੀ ਕਮੇਟੀਆਂ ਵਜੋਂ ਵੀ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ।^[2] ਹੋਰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਕਾਂਗਰਸ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਵਜੋਂ ਵੀ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ 1957-60 ਤੱਕ ਜਨਰਲ ਸਕੱਤਰ ਵੀ ਰਹੇ। ਉਸਨੇ ਬਿਜਲੀ ਸਲਾਹਕਾਰ ਕਮੇਟੀ, ਟੀ.ਬੀ. ਬੋਰਡ, ਕੋੜ੍ਹ ਕਮੇਟੀ, ਸੜਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਾਰੇ ਅਧਿਐਨ ਸਮੂਹ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਵਜੋਂ ਆਪਣੀਆਂ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ।^[2][11] 1985 ਵਿੱਚ ਉਹ "ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੇ ਰਸੂਲ" ਪੁਰਸਕਾਰ ਲਈ ਹਸਤਾਖਰਦਾਰ ਸੀ ਜਿਸ ਨੂੰ 1982-1987 ਤੱਕ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਗਿਆਨੀ ਜ਼ੈਲ ਸਿੰਘ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਕੱਤਰ ਜਨਰਲ ਡਾ. ਐਸ.ਐਸ. ਮਹਾਪਾਤਰਾ ਅਤੇ ਤੁਲਸੀਦਾਸ ਜਾਧਵ, ਜੋ ਉਸ ਸਮੇਂ ਸੰਸਦੀ ਕੇਂਦਰ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸਨ ਦੁਆਰਾ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸੀ।^[7]

ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰਕ

ਇੱਕ ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰਕ ਵਜੋਂ ਉਸਨੇ 1930 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਆਪਣੀ ਸਰਗਰਮ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਤੱਕ ਹਰੀਜਨ ਅਤੇ ਦਲਿਤ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਦੀ ਉੱਨਤੀ ਲਈ ਨਿਰੰਤਰ ਕੰਮ ਕੀਤਾ।^[2][4]

ਮੌਤ

ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ 11 ਸਤੰਬਰ 1999 ਨੂੰ ਮੁੰਬਈ ਵਿਖੇ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।^[4][12][13]

ਯਾਦਗਾਰਾਂ

• ਫਰਵਰੀ 2009 ਵਿੱਚ ਤੁਲਸੀਦਾਸ ਜਾਧਵ ਦਾ ਬੁੱਤ ਮਕੈਨਿਕ ਚੌਕ ਵਿਖੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬਹਾਦਰੀ ਦੇ ਕੰਮਾਂ ਦੇ ਸਨਮਾਨ 'ਚ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।^[14]
• ਸ਼ੋਲਾਪੁਰ ਵਿਖੇ ਤੁਲਸੀਦਾਸ ਜਾਧਵ ਅਧਿਆਪਕ ਵਿਦਿਆਲਾ, ਜੋ ਇੱਕ ਅਧਿਆਪਕ ਸਿਖਲਾਈ ਸਕੂਲ ਹੈ, ਇਸ ਦਾ ਨਾਮ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਮ 'ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।
• ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰਚੇ ਸ਼ਿਲਪਕਾਰ - ਤੁਲਸੀਦਾਸ ਜਾਧਵ (महाराष्ट्राचे शिल्पकार - तुलसीदास जाधव) ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਰਾਜਯ ਸਾਹਿਤ ਅਨੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਮੰਡਲ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਇੱਕ ਜੀਵਨੀ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਵੈਂਕਟੇਸ਼ ਕਾਮਤਕਰ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ।^[15]