ਬਨਾਰਸੀ ਸਾੜ੍ਹੀ

ਬਨਾਰਸੀ ਸਾੜੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਾੜ੍ਹੀ ਦੀ ਕਿਸਮ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂ ਵਾਰਾਣਸੀ ਵਿੱਚ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਇੱਕ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ। ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਬਨਾਰਸ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਾੜ੍ਹੀਆਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਸਾੜ੍ਹੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੋਨੇ ਅਤੇ ਚਾਂਦੀ ਦੇ ਬਰੋਕੇਡ ਜਾਂ ਜ਼ਰੀ, ਵਧੀਆ ਰੇਸ਼ਮ ਅਤੇ ਵਧੀਆ ਕਢਾਈ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਾੜ੍ਹੀ ਬਾਰੀਕੀ ਨਾਲ ਰੇਸ਼ਮ ਦੀ ਬੁਣੀ ਹੋਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਨਾਲ ਸਜਾਈ ਗਈ ਹੈ, ਅਤੇ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਉੱਕਰੀਆਂ ਕਾਰਨ, ਤੁਲਨਾਤਮਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਭਾਰੀ ਹਨ।

ਇੱਕ ਆਦਮੀ ਹੱਥੇ ਵਾਲੀ ਬਨਾਰਸੀ ਰੇਸ਼ਮ ਦੀ ਸਾੜ੍ਹੀ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੋਇਆ

ਵਾਰਾਣਸੀ (ਬਨਾਰਸ) ਦੀ ਸਾੜ੍ਹੀ, ਪੂਰਕ ਵੇਫਟ ਬਰੋਕੇਡ ( ਜ਼ਾਰੀ ) ਦੇ ਨਾਲ ਰੇਸ਼ਮ ਅਤੇ ਸੋਨੇ ਨਾਲ ਲਪੇਟੇ ਹੋਏ ਰੇਸ਼ਮ ਦਾ ਧਾਗਾ.

ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਖ਼ਾਸ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਫੁੱਲਾਂ ਅਤੇ ਫੋਲੀਏਟ ਰੂਪਾਂ, ਕਲਗਾ ਅਤੇ ਬੇਲ ਨੂੰ ਜੋੜਦੀਆਂ ਹਨ, ਸਾੜ੍ਹੀ ਦੇ ਪੱਲੇ ਨੂੰ ਝਾਲਰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਸਿੱਧੇ ਪੱਤਿਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਸਤਰ, ਇਹਨਾਂ ਸਾੜ੍ਹੀਆਂ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਹੈ। ਹੋਰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਸੋਨੇ ਦਾ ਕੰਮ, ਸੰਖੇਪ ਬੁਣਾਈ, ਛੋਟੇ ਵੇਰਵਿਆਂ ਦੇ ਅੰਕੜੇ, ਧਾਤੂ ਦਰਸ਼ਨੀ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ, ਪੈਲਸ, ਜਾਲ , ਅਤੇ ਮੀਨਾ ਕੰਮ ਹਨ।^[1]

ਬੁਣਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਧੁੱਪ ਵਿੱਚ ਰੱਖੀਆਂ ਬਨਾਰਸੀ ਸਾੜੀਆਂ

ਸਾੜ੍ਹੀਆਂ ਅਕਸਰ ਹੀ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਦੁਲਹਨ ਦੇ ਦਾਜ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।^[2][3]

ਇਸ ਦੇ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਅਤੇ ਨਮੂਨੇ ਦੀ ਗੁੰਝਲਤਾ ਦੇ ਅਧਾਰ 'ਤੇ, ਇੱਕ ਸਾੜ੍ਹੀ 15 ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ ਇੱਕ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਛੇ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੱਕ ਪੂਰੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਬਨਾਰਸੀ ਸਾੜ੍ਹੀਆਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਭਾਰਤੀ ਔਰਤਾਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਮੌਕਿਆਂ 'ਤੇ ਪਹਿਨੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਵਿਆਹ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਵੇਲੇ ਅਤੇ ਔਰਤ ਦੇ ਵਧੀਆ ਗਹਿਣਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਪੂਰਕ ਹੋਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਇਤਿਹਾਸ

ਸੋਨੇ ਦੇ ਬਰੋਕੇਡ ਵਾਲੀ ਇੱਕ ਰਵਾਇਤੀ ਬਨਾਰਸੀ ਸਾੜ੍ਹੀ

ਰਾਲਫ਼ ਫਿਚ (1583–91) ਨੇ ਬਨਾਰਸ ਨੂੰ ਸੂਤੀ ਟੈਕਸਟਾਈਲ ਉਦਯੋਗ ਦਾ ਇੱਕ ਵਧਿਆ ਹੋਇਆ ਖੇਤਰ ਦੱਸਿਆ ਹੈ। ਬਨਾਰਸ ਦੇ ਬ੍ਰੋਕੇਡ ਅਤੇ ਜ਼ਰੀ ਟੈਕਸਟਾਈਲ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣਾ ਜ਼ਿਕਰ 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। 1603 ਦੇ ਅਕਾਲ ਸਮੇਂ ਗੁਜਰਾਤ ਤੋਂ ਰੇਸ਼ਮ ਬੁਣੇ ਦੇ ਪਰਵਾਸ ਨਾਲ, ਇਹ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ ਕਿ ਸਤਾਰ੍ਹਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿਚ ਬਨਾਰਸ ਵਿਚ ਰੇਸ਼ਮ ਬਰੋਡ ਬੁਣਾਈ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋਈ ਅਤੇ 18ਵੀਂ ਅਤੇ 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਉੱਤਮਤਾ ਨਾਲ ਵਿਕਸਤ ਹੋਈ। ਮੁਗਲ ਕਾਲ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਲਗਭਗ 14ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ, ਸੋਨੇ ਅਤੇ ਚਾਂਦੀ ਦੇ ਧਾਗੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਿਆਂ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਵਾਲੇ ਬਰੋਕੇਡਾਂ ਬੁਣਾਈ ਬਨਾਰਸ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਬਣ ਗਈ।^[4][5]

ਰਵਾਇਤੀ ਬਨਾਰਸੀ ਸਾੜ੍ਹੀ ਗੋਰਖਪੁਰ, ਚੰਦੌਲੀ, ਭਦੋਹੀ, ਜੌਨਪੁਰ ਅਤੇ ਆਜ਼ਮਗੜ੍ਹ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਦੇ ਆਸ ਪਾਸ ਦੇ ਖੇਤਰ ਦੇ ਲਗਭਗ 12 ਲੱਖ ਲੋਕ ਹੈਂਡ-ਲੂਮ ਰੇਸ਼ਮ ਉਦਯੋਗ ਦੇ ਨਾਲ ਸਿੱਧੇ ਜਾਂ ਅਸਿੱਧੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ।^[6]

ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ, ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸੁਤੰਤਰ, ਵਾਰਾਣਸੀ ਅਧਾਰਿਤ ਬ੍ਰਾਂਡ ਬਨਾਰਸੀ ਸਾੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਏਕਾਯਾ, ਤਿਲਫੀ ਬਨਾਰਸ ਸਮੇਤ ਮੁੱਖ ਧਾਰਾ ਦੇ ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਂ ਤੱਕ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਸਾਹਮਣੇ ਆਏ ਹਨ।^[7][8]

ਕਿਸਮਾਂ

ਬਨਾਰਸੀ ਸਾੜ੍ਹੀ ਦੀਆਂ ਚਾਰ ਮੁੱਖ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਜ਼ਰੀ ਅਤੇ ਰੇਸ਼ਮ ਦੇ ਨਾਲ ਸ਼ੁੱਧ ਰੇਸ਼ਮ (ਕਤਾਨ), ਓਰਗੇਨਜ਼ਾ (ਕੋਰਾ) ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ; ਜਾਰਜੇਟ, ਅਤੇ ਸ਼ਾਤਿਰ, ਅਤੇ ਡਿਜ਼ਾਇਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਜੰਗਲਾ, ਤਨਚੋਈ, ਵਾਸਕਤ, ਕਟਵਰਕ,ਟਿਸ਼ੂ ਵਰਗ ਵਿੱਚ ਵੰਡੇ ਹੋਏ ਹਨ।

ਹੋਰ ਪੜ੍ਹੋ

• Banaras brocades, by Anand Krishna, Vijay Krishna, All India Handicrafts Board. Ed. Ajit Mookerjee. Crafts Museum, 1966.