ਸੋਹਰਾਈ

ਸੋਹਰਾਈ ਭਾਰਤ ਦੇ ਝਾਰਖੰਡ, ਬਿਹਾਰ, ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ, ਓਡੀਸ਼ਾ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਰਾਜਾਂ ਵਿਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਵਾਢੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਵਾਢੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੀਵਾਲੀ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪਰਜਾਪਤੀ, ਕੁਰਮੀ, ਸੰਥਾਲ, ਮੁੰਡਾ ਅਤੇ ਓਰਾਓਂਸ ਆਦਿ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਇਕੱਠਿਆਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।^{[1] [2]}

ਸੋਹਰਾਈ
ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ	ਬੰਦਨਾ
ਕਿਸਮ	ਸਭਿਆਚਾਰਕ, ਮੌਸਮੀ
ਜਸ਼ਨ	ਦੀਵੇ, ਘਰਾਂ ਦੀ ਸਜਾਵਟ ਅਤੇ ਰਸਮ-ਰਿਵਾਜਾਂ ਨਾਲ।

ਇਹ ਅਕਤੂਬਰ-ਨਵੰਬਰ ਦੇ ਮਹੀਨੇ 'ਚ ਹਿੰਦੂ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਕਾਰਤਿਕ ਦੀ ਮੱਸਿਆ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਖਿੱਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਜਨਵਰੀ ਦੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਵਰਤ ਰੱਖਦੇ ਹਨ, ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਰੰਗ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਭੋਜਨ ਤਿਆਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਰਾਤ ਨੂੰ ਪਾਲਤੂ ਜਨਵਰਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਦੀਵੇ ਜਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।^{[3] [4]}

ਜਸ਼ਨ

ਸੋਹਰਾਈ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਵਾਢੀ ਦੇ ਬਾਅਦ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਿੰਦੂ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੇ ਕਾਰਤਿਕ/ਕੱਤਕ (ਅਕਤੂਬਰ-ਨਵੰਬਰ) ਦੀ ਮੱਸਿਆ (ਨਵਾਂ ਚੰਦਰਮਾ) ਨੂੰ ਤਿਉਹਾਰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਤਿਉਹਾਰ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਵਿਚ ਖ਼ਾਸਕਰ ਬਲਦਾਂ, ਮੱਝਾਂ, ਬੱਕਰੀਆਂ ਅਤੇ ਭੇਡਾਂ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਵਿਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਘਰਾਂ, ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੀਆਂ ਸ਼ੈੱਡਾਂ, ਰਸੋਈ ਅਤੇ ਬਗੀਚਿਆਂ ਤੇ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਦੀਵੇ ਜਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਤਿਉਹਾਰ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨੂੰ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਵਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਿੰਗ ਅਤੇ ਮੱਥੇ ਸੰਧੂਰ ਨਾਲ ਤੇਲ ਵਿਚ ਡਿੱਗੇ ਹੋਏ ਵਰਮੀਅਨ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚਾਵਲ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਭੋਜਨ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੇਵਤੇ ਗੌਰੀਆ ਨੂੰ ਭੇਂਟ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸੋਹਰਾਈ ਪਸ਼ੂਆਂ ਲਈ ਧੰਨਵਾਦ ਅਤੇ ਪਿਆਰ ਜ਼ਾਹਿਰ ਕਰਨ ਦਾ ਦਿਨ ਹੈ। ^{[4] [5] [6] [7]} ਵਾਢੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਸਾਲ ਦਾ ਉਹ ਸਮਾਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਕਲਾਤਮਕ ਕੁਸ਼ਲਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਹਰ ਸਾਲ, ਤਿਉਹਾਰ ਦੇ ਖ਼ਤਮ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਬਣੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਅਤੇ ਪੈਟਰਨ ਵੀ ਮਿਟਾ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਕਤੂਬਰ ਜਾਂ ਨਵੰਬਰ ਮਹੀਨੇ ਵਿਚ ਤਿੰਨ ਦਿਨਾਂ ਲਈ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਤਿਉਹਾਰ ਦੀਵਾਲੀ ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਂਦਾ ਹੈ।^[8] ਸੋਹਰਾਈ ਸੰਥਾਲ ਕਬੀਲੇ ਦਾ ਮੁੱਖ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ ਜੋ ਸਾਲ ਦੀ ਮੁੱਖ ਚੌਲਾਂ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਆਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ^[9]

ਕਲਾ

ਝਾਰਖੰਡ ਦੇ ਹਜ਼ਾਰੀਬਾਗ ਜ਼ਿਲੇ ਵਿਚ ਔਰਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਇਕ ਦੇਸੀ ਕਲਾ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਰੀਤਵਾਦੀ ਕਲਾ ਵਾਢੀ ਦਾ ਸਵਾਗਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੇ ਸਤਿਕਾਰ ਲਈ ਕੱਚੀਆਂ ਕੰਧਾਂ 'ਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਔਰਤਾਂ ਆਪਣੇ ਘਰ ਸਾਫ਼ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਕੰਧਾਂ ਨੂੰ ਸੋਹਰਾਈ ਕਲਾ ਦੇ ਕੰਧ-ਚਿੱਤਰਾਂ ਨਾਲ ਸਜਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਕਲਾ ਪ੍ਰਕਾਰ 10,000- 4,000 ਬੀ.ਸੀ. ਤੋਂ ਜਾਰੀ ਹੈ। ਇਹ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਗੁਫ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਸੀ, ਪਰ ਕੱਚੀਆਂ ਕੰਧਾਂ ਵਾਲੇ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਹੋ ਗਈ। ^[10]

ਭੇਲਵਾੜਾ ਸੋਹਰਾਈ

ਇਹ ਸੋਹਰਾਈ ਕਲਾ ਸਰੂਪ ਰੰਗੀਨ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਲੋਕ ਕੰਧ ਨੂੰ ਚਿੱਟੇ ਚਿੱਕੜ ਦੀ ਪਰਤ ਨਾਲ ਪੋਚਦੇ ਹਨ, ਫਿਰ ਗਿੱਲੀ ਪਰਤ 'ਤੇ ਹੀ ਉਂਗਲੀਆਂ ਨਾਲ ਕਲਾਕਾਰੀ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਫੁੱਲਾਂ ਅਤੇ ਫ਼ਲਾਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਕਈ ਹੋਰ ਕੁਦਰਤ-ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਗਾਂ ਦਾ ਗੋਹਾ ਵੀ ਇਸ ਕਲਾ ਵਿਚ ਰੰਗ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਥੋੜ੍ਹਾ ਸਮਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀ ਯੋਜਨਾਬੰਦੀ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਰ ਲਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕੈਨਵੈਸ 12 x 18 ਫੁੱਟ ਤੱਕ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਲਾਕਾਰ ਦੀ ਯਾਦ ਤੋਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਕਲਾਕਾਰ ਦਾ ਨਿੱਜੀ ਤਜ਼ਰਬਾ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਆਪਸੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੈ।