25 stycznia
data / Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Drogi AI, mówmy krótko, odpowiadając po prostu na te kluczowe pytania:
Czy możesz wymienić najważniejsze fakty i statystyki dotyczące 25 stycznia?
Podsumuj ten artykuł dla 10-latka
POKAŻ WSZYSTKIE PYTANIA
25 stycznia jest 25. dniem w kalendarzu gregoriańskim. Do końca roku pozostało 340 (w latach przestępnych 341) dni.
- Imieniny obchodzą: Ananiasz, Apollon, Artemia, Barcław, Emanuel, Emanuela, Juwentyn, Maksym, Miłobor, Miłosz, Paweł, Pęcisława i Projektus.
- Polska:
- Dzień Sekretarki i Asystentki (również 25 kwietnia)
- Dzień Kryptologii (od 2008)
- Rosja – Dzień Tatiany
- Szkocja i Irlandia Północna – Noc Burnsa (gael. Burns Nicht; 25 stycznia lub w okolicach tego dnia)
- Wspomnienia i święta w Kościele katolickim[1][2]:
- Kościół Starokatolicki w RP – Uroczystość Patrona Kościoła Św. Pawła Apostoła
- 1491 – Zwycięstwo wojsk polsko-rusińskich nad Tatarami w bitwie pod Zasławiem.
- 1517 – W prezbiterium kościoła Mariackiego w Gdańsku umieszczono Ołtarz Koronacji Najświętszej Marii Panny, przypisywany Mistrzowi Michałowi z Augsburga i jego warsztatowi.
- 1548 – Król Zygmunt I Stary nadal prawa miejskie Ostrowowi Lubelskiemu.
- 1735 – Niedawno przebudowany rzeszowski zamek został poważnie uszkodzony przez pożar.
- 1783 – W Warszawie odbyła się premiera komedii Kulig Józefa Wybickiego
- 1807 – IV koalicja antyfrancuska: zwycięstwo wojsk francuskich nad rosyjskimi w bitwie pod Morągiem – początek kampanii napoleońskiej w Prusach w roku 1807.
- 1831 – Powstanie listopadowe: Sejm ogłosił detronizację Mikołaja I.
- 1873 – Odbyło się ostatnie nabożeństwo w szczecińskiej Starej Synagodze.
- 1898 – Uchwalono program Mazurskiej Partii Ludowej.
- 1915 – I wojna światowa: w bitwie pod Lutowiskami Austriacy (w 30-stopniowym mrozie) rozbili rosyjską kawalerię. W czasie walk wieś została spalona, a wielu jej mieszkańców zginęło lub zostało przez Rosjan wywiezionych na Syberię za sprzyjanie Austriakom.
- 1919 – Powstały Państwowe Zakłady Graficzne, przekształcone 26 maja 1925 w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa Polską Wytwórnię Papierów Wartościowych
- 1922 – Arcybiskup Mediolanu kardynał Achille Ratti, były nuncjusz apostolski w Polsce i późniejszy papież Pius XI, został odznaczony Orderem Orła Białego przez Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego.
- 1930 – Policja zatrzymała Stanisława Cichockiego ps. „Szpicbródka”, udaremniając jednocześnie przygotowywane przez niego włamanie do placówki Banku Polskiego w Częstochowie.
- 1935 – Kordian Józef Zamorski został komendantem głównym Policji Państwowej.
- 1939 – Na zaproszenie ministra spraw zagranicznych Józefa Becka z pierwszą oficjalną wizytą do Warszawy przybył jego niemiecki odpowiednik Joachim von Ribbentrop.
- 1940 – Za zgodą okupacyjnych władz niemieckich w Szczucinie dokonano ekshumacji ciał ofiar zbrodni wojennej popełnionej przez żołnierzy Wehrmachtu 12 września 1939 w gmachu tamtejszej szkoły powszechnej, gdzie spalono żywcem bądź zastrzelono co najmniej 40 polskich jeńców wojennych oraz około 30 cywilnych uchodźców. Później zamordowano tam jeszcze 25 Żydów, sprowadzonych celem pogrzebania zwłok ofiar wcześniejszej masakry. Szczątki pomordowanych zostały następnie pochowane na cmentarzach katolickim i żydowskim.
- 1943 – Powstanie zamojskie: polscy partyzanci stoczyli w nocy na 26 stycznia bitwę z osiedleńcami niemieckimi we wsi Cieszyn, zabijając 160 z nich.
- 1945:
- Armia Czerwona zajęła miasta: Oborniki, Pniewy, Sztum i Trzebnica.
- We wsi Kuźnica Żelichowska koło Krzyża Wielkopolskiego oddział Waffen-SS dokonał mordu na 6 włoskich generałach.
- 1950 – Podpisano umowę licencyjną z ZSRR na produkcję samochodu GAZ-M20 Pobieda (FSO Warszawa).
- 1951 – Premiera filmu Pierwszy start w reżyserii Leonarda Buczkowskiego.
- 1954 – Premiera pierwszego kolorowego filmu fabularnego produkcji polskiej Przygoda na Mariensztacie w reżyserii Leonarda Buczkowskiego.
- 1956:
- Na mocy zarządzenia przewodniczącego Głównego Komitetu Kultury Fizycznej rozpoczęło działalność Przedsiębiorstwo Państwowe Totalizator Sportowy.
- Premiera filmu historycznego Podhale w ogniu w reżyserii Jana Batorego i Henryka Hechtkopfa.
- 1971 – Edward Gierek podczas spotkania ze stoczniowcami w Gdańsku, kończąc przemówienie zadał słynne pytanie: „Pomożecie?”.
- 1982 – Sejm PRL zatwierdził dekrety Rady Państwa dotyczące wprowadzenia stanu wojennego.
- 2005 – Na antenie TVN24 ukazało się premierowe wydanie programu Szkło kontaktowe.
- 2013 – Ukazało się pierwsze wydanie tygodnika „Do Rzeczy”.
- 41 – Klaudiusz został cesarzem rzymskim.
- 750 – Kalif z dynastii Umajjadów Marwan II poniósł klęskę w bitwie nad Wielki Zabem z Abbasydami, którzy przejęli władzę na Bliskim Wschodzie.
- 817 – Paschalis I został papieżem.
- 1077 – Król niemiecki Henryk IV Salicki odbył przed papieżem Grzegorzem VII publiczną pokutę w Kanossie.
- 1153 – Wyprawy krzyżowe: wojska król Jerozolimy Baldwina III rozpoczęły oblężenie Aszkelonu.
- 1204 – Cesarz bizantyński Aleksy IV Angelos został wtrącony do więzienia w wyniku przewrotu pałacowego i 8 lutego zamordowany z rozkazu nowego cesarza Aleksego V Murzuflosa.
- 1260 – Mongołowie pod wodzą Hulagu-chana zdobyli i splądrowali syryjskie miasto Aleppo.
- 1323 – Pierwsza wzmianka o Wilnie.
- 1327 – Edward III został koronowany na króla Anglii.
- 1348 – Trzęsienie ziemi z epicentrum w północnych Włoszech spowodowało zniszczenia w promieniu kilkuset km, m.in. osunięcie południowego stoku góry Dobratsch w Alpach Gailtalskich.
- 1412 – Książę Styrii, Karyntii i Krainy Ernest Żelazny poślubił swoją drugą żonę, księżniczkę mazowiecką Cymbarkę.
- 1479 – W Stambule podpisano układ pokojowy kończący II wojnę wenecko-turecką.
- 1494 – Alfons II został królem Neapolu.
- 1504 – We Florencji Michał Anioł zakończył pracę nad rzeźbą Dawida.
- 1515 – Franciszek I Walezjusz został koronowany w katedrze w Reims na króla Francji.
- 1533 – Król Anglii Henryk VIII Tudor poślubił w tajemnicy swą drugą żonę Annę Boleyn.
- 1554 – Założono São Paulo w Brazylii.
- 1573 – Shingen Takeda pokonał Ieyasu Tokugawę w bitwie pod Mikatagaharą (Japonia).
- 1575 – Założono Luandę, dzisiejszą stolicę Angoli.
- 1600 – Sobór biskupów Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego na czele z patriarchą Jowem ogłosił świętym mnicha Korneliusza Komelskiego.
- 1628:
- Holenderski malarz Johannes van der Beeck został skazany na 20 lat więzienia za niemoralność, herezję i przynależność do różokrzyżowców.
- Założono miasto Nirgua w Wenezueli.
- 1672 – Spłonął Theatre Royal w londyńskiej dzielnicy Covent Garden.
- 1704 – Wojna królowej Anny: w bitwie pod Ayubale na hiszpańskiej Florydzie angielscy koloniści wraz ze sprzymierzonymi Krikami dokonali masakry Apalaków i wspierającej ich hiszpańskiej kawalerii (25-26 stycznia).
- 1755 – Założono Uniwersytet Moskiewski.
- 1765 – Na Wyspie Saundersa u północno-zachodniego wybrzeża Falklandu Zachodniego została założona pierwsza brytyjska osada Falklandach – Port Egmont.
- 1778 – Wojna o niepodległość Stanów Zjednoczonych: George Washington polecił Tadetuszowi Kościuszce ufortyfikować West Point nad rzeką Hudson.
- 1787 – Rebelia Daniela Shaysa: miał miejsce nieudany atak rebeliantów na wojskowy skład broni w Springfield w Massachusetts.
- 1791 – Parlament brytyjski przyjął ustawę o Kanadzie.
- 1799 – Amerykanin Eliakim Spooner opatentował siewnik rolniczy.
- 1813 – W Fontainebleau cesarz Napoleon Bonaparte zmusił uwięziongo papieża Piusa VII do podpisania nowego konkordatu między Francją a Stolicą Apostolską.
- 1816 – Eugeniusz de Mazenod założył we francuskim Aix-en-Provence Zgromadzenie Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej.
- 1817 – W Teatro della Valle w Rzymie odbyła się premiera opery komicznej Kopciuszek Gioacchina Rossiniego.
- 1835 – W Théâtre Italien w Paryżu odbyła się premiera opery Purytanie Vicenza Belliniego.
- 1839 – Ustanowiono flagę stanową Teksasu.
- 1842 – Odbył się chrzest przyszłego króla Wielkiej Brytanii Edwarda VII.
- 1845 – Założono miasto Lagoa Vermelha w Brazylii.
- 1858 – W Londynie Wiktoria Koburg, najstarsza córka królowej Wiktorii, poślubiła przyszłego cesarza Niemiec Fryderyka III Hohenzollerna. Podczas uroczystości zabrzmiał wybrany przez pannę młodą Marsz Weselny Feliksa Mendelssohna-Bartholdy’ego, dzięki czemu zyskał światową popularność jako muzyka towarzysząca ślubom.
- 1871 – Odbył się ślub Williama McKinleya i Idy Saxton, późniejszej amerykańskiej pary prezydenckiej.
- 1875 – W Teatrze Maryjskim w Petersburgu odbyła się premiera opery Demon Antona Rubinsteina.
- 1879:
- Ukazało się pierwsze wydanie japońskiego dziennika Asahi Shimbun.
- Założono Bułgarski Bank Narodowy.
- 1882 – Prawnik Charles J. Guiteau, zabójca prezydenta USA Jamesa A. Garfielda, został skazany na karę śmierci.
- 1890:
- Amerykańska dziennikarka Nellie Bly zakończyła podróż dookoła świata, w rekordowym czasie 72 dni, 6 godzin, 11 minut i 14 sekund.
- Założono hiszpański klub piłkarski Sevilla FC.
- 1902 – W Asahikawie na wyspie Hokkaido zanotowano rekordowo niską temperaturę w historii pomiarów w Japonii (–41 °C).
- 1907 – Odbyły się wybory do Reichstagu w których mandaty zdobyło 5 Polaków, m.in. Adam Napieralski i Wojciech Korfanty.
- 1909 – W Dreźnie odbyła się prapremiera opery Elektra Richarda Straussa.
- 1918 – Została rozwiązana węgierska Partia Niepodległości.
- 1924 – Rozpoczęły się I Zimowe Igrzyska Olimpijskie we francuskim Chamonix.
- 1939 – Refik Saydam został premierem Turcji.
- 1940 – Aktor i późniejszy prezydent USA Ronald Reagan poślubił swą pierwszą żonę, aktorkę Jane Wyman.
- 1941 – II wojna chińsko-japońska: w masakrze dokonanej przez japońskich żołnierzy w wiosce Panjiayu w prowincji Hebei zginęło 1230 osób.
- 1942:
- Bitwa o Atlantyk: na północ od Dunkierki zatonął po wejściu na dwie brytyjskie miny magnetyczne niemiecki niszczyciel „Bruno Heinemann”. Zginęło 93 członków załogi, 234 uratowano, z czego 5 później zmarło.
- Wojna na Pacyfiku: Tajlandia wypowiedziała wojnę Wielkiej Brytanii i USA.
- 1944 – Florence Li Tim-Oi przyjęła święcenia kapłańskie jako pierwsza kobieta wyświęcona na kapłana w ramach Wspólnoty Anglikańskiej.
- 1945 – Front zachodni: zakończyła się nieudana niemiecka ofensywa w Ardenach.
- 1949:
- W Izraelu odbyły się wybory do Zgromadzenia Ustawodawczego,które później przekształciło się w pierwszy Kneset.
- W Los Angeles odbyła się pierwsza ceremonia wręczenia Nagród Emmy.
- W Moskwie powołano do życia Radę Wzajemnej Pomocy Gospodarczej.
- 1950 – Ustanowiono flagę Korei Południowej.
- 1952 – Po śmierci pierwszego prezydenta Islandii Sveinna Björnssona kompetencje prezydenta przejęli: premier, przewodniczący parlamentu i prezes Sądu Najwyższego.
- 1963 – Premiera horroru Kruk w reżyserii Rogera Cormana.
- 1967 – Leonid Teliga wypłynął z Casablanki w rejs dookoła świata na jachcie Opty.
- 1971:
- Gen. Idi Amin dokonał wojskowego zamachu stanu i przejął władzę w Ugandzie.
- W północno-zachodnich Indiach utworzono stan Himachal Pradesh.
- 1975 – Mujibur Rahman został po raz drugi prezydentem Bangladeszu.
- 1979 – Rozpoczęła się 1. podróż apostolska Jana Pawła II do Dominikany, Meksyku i na Bahamy.
- 1980:
- Abolhasan Banisadr został wybrany na prezydenta Iranu.
- Wystartowała amerykańska stacja telewizyjna Black Entertainment Television (BET).
- 1981:
- 52 zakładników zwolnionych po 444 dniach przetrzymywania w amerykańskiej ambasadzie w Teheranie powróciło do kraju.
- Ok. 150 osób zginęło, a ok. 300 zostało rannych w trzęsieniu ziemi o magnitudzie 6,8 w chińskiej prowincji Syczuan.
- W Chinach wydano wyroki w procesie tzw. „bandy czworga”.
- 1983 – Papież Jan Paweł II promulgował nowy Kodeks prawa kanonicznego.
- 1985 – Bundestag jednogłośnie potępił nazistowski Trybunał Ludowy.
- 1987 – Rządząca koalicja CDU/CSU-FDP wygrała wybory do zachodnioniemieckiego Bundestagu. Kanclerzem pozostał Helmut Kohl.
- 1988 – Ramsewak Shankar został prezydentem Surinamu.
- 1990 – Kolumbijski Boeing 707 rozbił się z powodu braku paliwa podczas podchodzenia do lądowania w Nowym Jorku, w wyniku czego zginęły 73 osoby, a 85 zostało rannych.
- 1991 – Wojna nad Zatoką Perską: Irakijczycy odkręcili zawory kuwejckich ropociągów z ropą naftową, powodując katastrofę ekologiczną w zatoce.
- 1993:
- Pakistański emigrant Mir Aimal Kasi ostrzelał samochody przed kwaterą główną CIA w Langley w stanie Wirginia, zabijając 2 i raniąc 3 osoby.
- Poul Nyrup Rasmussen został premierem Danii.
- 1995:
- Jacques Santer objął urząd przewodniczącego Komisji Europejskiej.
- Podczas meczu Premiership Crystal Palace-Manchester United F.C. francuski piłkarz Éric Cantona, schodząc z boiska po otrzymaniu czerwonej kartki, zaatakował jednego z kibiców drużyny gospodarzy.
- Wystrzelona z północnej Norwegii rakieta z amerykańską sondą badawczą wywołała alarm rosyjskiej obrony antybalistycznej i nieomal doprowadziła do wybuchu III wojny światowej.
- 1998 – Amerykańscy małżonkowie Tom i Eileen Lonerganowie zostali omyłkowo pozostawieni na pełnym morzu przez statek w czasie gdy nurkowali na Wielkiej Rafie Koralowej. Ich ciał nigdy nie odnaleziono. Na podstawie tej historii nakręcono w 2003 roku film Ocean strachu.
- 1999:
- 1185 osób zginęło w trzęsieniu ziemi w kolumbijskim mieście Armenia.
- Ukazał się Linux 2.2.
- 2001:
- Armenia została członkiem Rady Europy.
- W katastrofie 50-letniego samolotu Douglas DC-3 pod Ciudad Bolívar w Wenezueli zginęły 24 osoby.
- 2002 – Ukrainiec Rusłan Ponomariow został najmłodszym w historii mistrzem świata w szachach.
- 2004 – Micheil Saakaszwili został prezydentem Gruzji.
- 2005 – W wyniku wybuchu paniki w hinduistycznej świątyni Mandher Devi w indyjskim stanie Maharasztra zostało zadeptanych około 300 osób.
- 2006:
- Hamas wygrał wybory parlamentarne w Autonomii Palestyńskiej, zdobywając 76 na 132 mandaty.
- Papież Benedykt XVI wydał swą pierwszą encyklikę Deus Caritas est.
- Su Tseng-chang został premierem Tajwanu.
- W mieście Meksyk została aresztowana seryjna morderczyni staruszek Juana Barraza Samperio.
- 2009:
- 62,09% spośród głosujących w referendum obywateli Boliwii opowiedziało się za przyjęciem nowej konstytucji.
- Siły rządowe zdobyły Mullaitivu, ostatni bastion Tamilskich Tygrysów w północnej Sri Lance.
- 2010:
- 90 osób zginęło u wybrzeży Libanu w katastrofie etiopskiego Boeinga 737.
- Iracki wojskowy Ali Hasan al-Madżid („Chemiczny Ali”) został stracony za zbrodnie przeciwko ludzkości i ludobójstwo.
- 2011 – Początek rewolucji w Egipcie.
- 2013 – W zamieszkach w więzieniu w wenezuelskim mieście Barquisimeto zginęło 61 osób, a 120 zostało rannych.
- 2014:
- André Nzapayeké został premierem Republiki Środkowoafrykańskiej.
- Euromajdan: prezydent Ukrainy Wiktor Janukowycz zaproponował Arsenijowi Jaceniukowi stanowisko premiera, a Witalijowi Kłyczce wicepremiera i ministra do spraw nauki. Wieczorem opozycja propozycję odrzuciła.
- Hery Rajaonarimampianina został prezydentem Madagaskaru.
- 2015 – Edgar Lungu został prezydentem Zambii.
- 2017 – Port lotniczy Taszkent otrzymał imię zmarłego we wrześniu poprzedniego roku pierwszego prezydenta Uzbekistanu Isloma Karimova.
- 2019 – W katastrofie tamy w Brumadinho koło Belo Horizonte w Brazylii zginęło lub zaginęło ok. 270 osób.
- 2023:
- Borjana Krišto została, jako pierwsza kobieta, premierem Bośni i Hercegowiny.
- Chris Hipkins został premierem Nowej Zelandii.
- 1983 – Wystrzelono amerykańsko-europejskiego satelitę IRAS, pierwszego przeznaczonego do badań promieniowania podczerwonego.
- 1994 – Wystrzelono amerykańską sondę księżycową Clementine.
- 2004 – Amerykański łazik Opportunity wylądował na Marsie.