Loading AI tools
polski historyk Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ambroży Grabowski (ur. 7 grudnia 1782 w Kętach, zm. 3 sierpnia 1868 w Krakowie) – polski historyk, księgarz, kolekcjoner, archeolog i antykwariusz, autor przewodników po Krakowie.
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Miejsce spoczynku | |
Zawód, zajęcie | |
Krewni i powinowaci |
Karol Estreicher (zięć) |
Był synem Jana Chrzciciela Grabowskiego, organisty w kościele parafialnym w Kętach, i Teresy z Florkiewiczów. Miał sześć sióstr i dwóch braci. W szkole uczył się jedynie przez cztery lata. W wieku 14 lat opuścił Kęty i przyjechał do Krakowa i dzięki pomocy krewnego, dostał się na termin w księgarni Antoniego Gröbla. Po sześciu latach, w 1803 roku został subiektem, piastował także inne stanowiska, a po śmierci Gröbla, w 1807 roku został wspólnikiem nowego właściciela, Józefa Mateckiego. W latach 1818–1837 prowadził własną księgarnię przy Rynku Głównym 13.
Był dwukrotnie żonaty. W 1817 roku poślubił Józefę Nowakowską (1797–1832), a w 1833 roku Józefę Służewską (1797–1854). Z pierwszego małżeństwa miał syna Maksymiliana i dwie córki: Józefę, żonę Wiktora Kopffa i Marię, żonę Karola Estreichera, dyrektora Biblioteki Jagiellońskiej, z drugiego – syna Kazimierza i córkę Stefanię[1]. Wnukami Ambrożego Grabowskiego byli Maria Estreicherówna i Stanisław Estreicher, prawnukami – Karol Estreicher, muzealnik, i Krystyna Grzybowska.
Pochowany został na cmentarzu Rakowickim w Krakowie, w grobowcu rodzinnym, w kwaterze 20[2].
Był historykiem samoukiem, a szczególnie interesował się dziejami Krakowa. W 1822 roku wydał swój pierwszy przewodnik po mieście, zatytułowany Historyczny opis miasta Krakowa i jego okolic, następnie kilkukrotnie wznawiany pod tytułem Kraków i jego okolice.
W trakcie swoich badań po roku 1820 odkrył tożsamość autora ołtarza Mariackiego – Wita Stwosza. Jak sam pisał: Liczę do zasług moich, a tego mi nikt nie zaprzeczy, iż przyczyniłem się do chluby kraju naszego odkryciem i odszukaniem znakomitego artysty, rzeźbiarza Wita, o którym dotąd najmniejszej wiadomości nikt nie miał[3]. Imię to, zapomniane przez wieki, udało mu się ustalić dzięki powiązaniu informacji pochodzących z dokumentów archiwalnych i publikacji z napisem na nagrobku Kazimierza Jagiellończyka. Pierwsze informacje na temat Stwosza Grabowski opublikował w 1830 roku w drugim wydaniu przewodnika Kraków i jego okolice, poszerzając je w kolejnym wydaniu z roku 1836[4]. Grabowski pominął jednak informację o pochodzeniu Stwosza z Norymbergi, w zamian przedstawiając go jako krakowianina, co przez kolejne lata podtrzymywali także inni badacze. Dopiero ok. 1900 roku pogląd ten został zrewidowany[5].
Grabowski był także kolekcjonerem. Zbierał różnego typu przedmioty, przede wszystkim rękopisy (w tym dokumenty pergaminowe, listy), druki (ulotki, klepsydry, blankiety itp.) oraz ryciny, a oprócz tego sporządzał własnoręczne notatki i wypisy z różnych źródeł oraz prowadził zapiski o charakterze pamiętnikarskim. Materiały te zgromadził w około dwustu ogromnych tomach (tekach) mających charakter silva rerum[6]. Jeszcze za życia większość z nich przekazał synowi Maksymilianowi, a po nim odziedziczył je jego syn Eugeniusz, który za namową Stanisława Estreichera w 1908 roku przekazał większość tek do Archiwum Aktów Dawnych w Krakowie – obecnie Archiwum Narodowego w Krakowie, gdzie znajdują się do dziś[7]. Wcześniej jeszcze Estreicher uporządkował je i osygnował, nadając im numery od 1 do 164, a w 1909 roku wydał część jego zapisków w dwóch tomach pt. Wspomnienia Ambrożego Grabowskiego jako 40 i 41 tom serii „Biblioteka Krakowska”. Po śmierci Eugeniusza pozostałą część tek odziedziczył jego brat, Lucjan Grabowski, który przewiózł je do Lwowa. Gdy Lucjan zmarł w 1941 roku, jego spuścizną zajął się ówczesny dyrektor Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, dzięki czemu część tek Grabowskiego wraz z księgozbiorem Ossolineum trafiły do Wrocławia. Pozostałe teki Grabowskiego przechowuje Biblioteka Naukowa Polskiej Akademii Umiejętności i Polskiej Akademii Nauk w Krakowie[8] oraz rodzina i jako część Archiwum Estreicherów znajdują się w Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie[9].
Owocem długoletniej skrzętnej pracy są liczne, często ilustrowane dzieła, z których najważniejsze to:
Imieniem Ambrożego Grabowskiego nazwana została ulica w Krakowie – przecznica ulicy Karmelickiej.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.