Barć

Barć – wydrążona w celach hodowli pszczół komora wewnątrz pnia rosnącego drzewa[1]. Barcie lokowano przeważnie na dębach i sosnach, rzadziej grabach, bukach czy lipach. Wykorzystywano naturalne dziuple, jednak najczęściej były one specjalnie drążone (dziane). Barć mogła mieć kształt cylindryczny, trapezowy (w przekroju pionowym) lub „szufladowy” – zbliżony do prostopadłościanu[2]. Dzianie barci odbywało się wiosną, do tego celu służyły między innymi topór i piesznia. W średniowieczu drążono je jak najwyżej, potem na wysokości 3–12 m. Wierzchołek drzewa obcinano dla ograniczenia naporu wiatrów i złamania. Na powstały ocios wkładano nakrywkę chroniącą przed zaciekami deszczu. Otwór barci zakrywano płaszką, w której wycinano otwór (nawet do trzech) tzw. „oko”. Najczęściej płaszki wykonane były z drewna lipowego lub niesmolnej sosny. W najprostszym przypadku brzegi płaszki opierały się na pniu barci. Dla lepszej ochrony przed czynnikami atmosferycznymi, płaszki mogły być wpuszczane do wyrównania z obwodem pnia lub nawet głębiej do wnętrza. Ciosno – osobisty znak bartnika wyciosany w barci sygnował jego własność. Dla ochrony barci przed szkodnikami np. dzięciołami od frontu nakładano śniot – wałek dębowy przecięty wzdłuż na pół. Śniot montowano na kluczach – dwóch hakowato zakończonych kołkach wbitych nad i pod barcią. W czasie pracy przy pszczołach, śniot odwieszano na specjalny, mocowany z boku kołek – hwozdownię. Dla ocieplenia barci w zimie pod śniot wkładano jedlinę. Bywały barcie bezśniotowe i wtedy jedlinę mocowano łykiem wiązanym do dwu pionowych szeregów kołeczków. Dla ochrony przed niedźwiedziami stosowano tzw. samobitnie, czyli ciężką kłodę zawieszoną na sznurze tuż obok barci. Samobitnia irytowała niedźwiedzia, co kończyło się jego nokautem.

Wewnątrz barci, w połowie wysokości zakładano krzyżaki. Dzięki temu pszczoły gospodarowały na dwu poziomach plastrów. Ułatwiało to wycinanie i odnowę plastrów co drugi rok.

Bartnicy wspinali się do barci przy pomocy powrozów, tzw. leziw, później drabin. Przed wyjęciem plastrów miodu pszczoły podkurzano przy użyciu fajek bartniczych, naczyń dymnych lub pochodni.