Bitwa o Skalbmierz

Bitwa o Skalbmierz – zwycięska bitwa partyzancka stoczona 5 sierpnia 1944 roku w Skalbmierzu przez oddziały Armii Krajowej, Batalionów Chłopskich i Armii Ludowej przeciwko niemieckiej ekspedycji karnej (złożonej z formacji policyjnych i wojskowych w sile około 900 ludzi)^[2].

Bitwa o Skalbmierz

II wojna światowa
Pomnik ofiarom i partyzantom uczestniczącym w bitwie o Skalbmierz
Czas	5 sierpnia 1944
Miejsce	Skalbmierz i teren wokół miejscowości
Terytorium	Polska pod okupacją III Rzeszy (Generalne Gubernatorstwo)
Przyczyna	likwidacja Republiki Pińczowskiej przez Niemców
Wynik	zwycięstwo polskich oddziałów partyzanckich
Strony konfliktu
Polskie Państwo Podziemne  Armia Krajowa Bataliony Chłopskie Armia Ludowa  ZSRR  III Rzesza
Dowódcy
Jan Pszczoła (BCh) Roman Moskwa (AK) Zygmunt Bieszczanin (AL)[1]
Siły
oddziały Armii Krajowej, Batalionów Chłopskich, Armii Ludowej oraz patrol Armii Czerwonej w sile 2 pojazdów pancernych ≈900 żołnierzy i policjantów
Straty
21 zabitych partyzantów, 80 zabitych cywilów 100–120 zabitych
Położenie na mapie okupowanej Polski w latach 1941–1944 miejsce bitwy
50°19′10″N 20°23′57″E

Przebieg bitwy

Przystępując do oczyszczenia zaplecza frontu wschodniego Niemcy przystąpili do likwidacji terenu opanowanego przez partyzantów tzw. Republiki Pińczowskiej. Atak na Skalbmierz nastąpił rano 5 sierpnia 1944 i zakończył się wyparciem z miasta oddziału Armii Krajowej w sile plutonu, dowodzonym przez podporucznika Franciszka Pudo. Na wieść o zajęciu Skalbmierza i rozpoczęciu przez Niemców pacyfikacji miasta na pomoc oddziałom Armii Krajowej przyszły oddziały Batalionów Chłopskich i Armii Ludowej. Do Zygmunta Bieszczanina dowódcy oddziału Armii Ludowej stacjonującego w lasach chroberskich wysłano kuriera z prośbą o pomoc. Pomimo wzmocnienia sił, partyzanci nie byli w stanie zdobyć miasta i zapobiec mordowaniu mieszkańców i paleniu domów. Potrzebne było jeszcze dodatkowe wsparcie, które zostało uzyskane po rozmowach przeprowadzonych przez Jana Pszczołę z dowódcą patrolu armii radzieckiej stacjonującego w Wiślicy, który dotarł tu po wysłaniu z przyczółka baranowsko sandomierskiego^[3]. Po otrzymaniu wsparcia w postaci dwóch czołgów (bez piechoty), które przerwały linię frontu i znalazły się około 50 kilometrów przed resztą swoich wojsk^[4], oddziały partyzanckie liczące około 400 ludzi i stanowiące osłonę dla czołgów^[4], rozpoczęły główny atak na miasto zakończony powodzeniem^[1]. W bitwie poległo 21 partyzantów i 80 cywili. Straty niemieckie wynosiły około 100 zabitych^[5].

Upamiętnienie

Ofiarom niemieckiego terroru oraz partyzantom uczestniczącym w bitwie o Skalbmierz na placu obok kościoła wzniesiono pomnik z napisem cyt: 5 sierpień 1944 r. Pomnij na dzień ów. Dzień grozy ognia i krwi. W 25 rocznicę pamiętnej bitwy i pacyfikacji Skalbmierza Rada Państwa odznaczyła miasto Orderem Krzyża Grunwaldu III kl.^[6]