Bitwa pod Krzywosądzem

Bitwa pod Krzywosądzem – jedno ze starć powstania styczniowego, które miało miejsce 19 lutego 1863 roku pod Krzywosądzem^[1].

Bitwa pod Krzywosądzem

powstanie styczniowe
Grób powstańców styczniowych poległych w bitwie pod Krzywosądzem w Dobrem
Czas	19 lutego 1863
Miejsce	w pobliżu Krzywosądza
Terytorium	Królestwo Kongresowe
Wynik	klęska powstańców
Strony konfliktu
powstańcy styczniowi Imperium Rosyjskie
Dowódcy
gen. Ludwik Mierosławski płk Jurij Iwanowicz Szylder-Szuldner
Siły
od 150 do 500 powstańców, w tym 30 kawalerzystów od 800 do 1000 Rosjan i Kozaków oraz kilka dział
Straty
kilkudziesięciu zabitych i rannych powstańców, 13 dostało się do niewoli nieznane
Położenie na mapie Guberni Królestwa Polskiego (1904) miejsce bitwy
52°42′13″N 18°35′08″E

Tablica upamiętniająca poległego powstańca, kościół parafialny w Krzywosądzy

Przebieg

Przygotowania

19 stycznia Tymczasowy Rząd Narodowy ogłosił przebywającego w Paryżu Ludwika Mierosławskiego dyktatorem^{[uwaga 1][2]}. Przygotowania do powstania Mierosławski rozpoczął w Bydgoszczy^[3], o czym wspomina w swoim pamiętniku polski działacz narodowy zaboru pruskiego Natalis Sulerzyski^{[uwaga 2]}. Głównodowodzący miał się połączyć ze zorganizowanymi już oddziałami powstańczymi po przekroczeniu granicy^[4].

Bitwa

Z 17 na 18 lutego stacjonujący we Włocławku oddział wojsk rosyjskich pod dowództwem płk. Jurija Iwanowicza Szyldera-Szuldnera powiadomiony został o koncentracji oddziałów partyzanckich pod wodzą Mierosławskiego we wsi Niszczewy na Kujawach. W tej sytuacji żołnierzy natychmiast przetransportowano do Służewa w celu połączenia z pogranicznikami^[5]. Następnego dnia Rosjanie w sile od 800 do 1000 ludzi z kilkoma działami uderzyli na źle uzbrojony i znajdujący się dopiero w trakcie koncentracji oddział Mierosławskiego^[6]. Po utrzymaniu swoich pozycji przez kilka godzin Polacy zostali zmuszeni do odwrotu^[7][8], a bitwa ostatecznie zakończyła się w sąsiednim Dobrem zwycięstwem Rosjan^[9].

Straty

Zginęło i zostało rannych kilkudziesięciu powstańców. 13 Polaków dostało się do niewoli. Wśród zabitych byli m.in. major Celiński, kapitan Krzesimowski (Buski), kapitan Muchowski, Władysław Janowski, Antoni i Marian Czajkowscy z Tuczna, Hegel, Jakowicki, Kobyliński, Kozłowski, Krosnowski, Alfons Mauersberger, Miecznikowski z Płockiego, Henryk Plewiński, Stanisław Żurkowski, Franciszek Turczynowicz, Miszewski z ziemian płockich, Edward Głogowski z Tyszowca, adiutant - Zygmunt Rościszewski, student politechniki w Liège - Jan Wasiłowski z Kalisza^[10] – brat Marii Konopnickiej^{[uwaga 3]} oraz Stanisław Gay – syn architekta Jakuba Gaya. Poległych powstańców pochowano w Krzywosądzu, Dobrem i Borowie^[12][6].

Skutki

Mierosławski wycofał się w kierunku Radziejowa, gdzie połączył się z oddziałem powstańczym Kazimierza Mielęckiego^[3]. 21 lutego doszło do kolejnej przegranej przez Mierosławskiego bitwy pod Nową Wsią, która zmusiła go do złożenia dyktatury i wyjazdu do Paryża^[2].

Upamiętnienie

• Niedaleko Borowa znajduje się pomnik z 1916 roku poświęcony poległym powstańcom pod Krzywosądzem.

• W 1916 roku na ulicy Powstania 1863 w Dobrem położono kamień poświęcony tej bitwie^[6].

Zobacz też

• Kosowóz Mierosławskiego

Uwagi

1. Stał się nim de facto po przekroczeniu granicy prusko-rosyjskiej 17 lutego.
2. ”(...) W tym czasie przybywa do mnie z Paryża Kurzyna, wysłannik Mierosławskiego, z doniesieniem, że ten jest mianowany przez Rząd Narodowy naczelnikiem powstania, że jenerał przybędzie do Bydgoszczy i mnie zapytuje czy go nie zechcę nad granicę przewieźć...” s. 236^[4].
3. „Jedyny brat zginął w pierwszej bitwie pod Krzywosądzą, przeszedłszy z Liège, z partią Mierosławskiego”^[11] pisała poetka.

Przypisy

1. Powstanie styczniowe (11.06.1860 – 23.05.1865). www.muzeumwp.pl. [dostęp 2013-01-10].
2. Stefan Kieniewicz: Powstanie styczniowe. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1987, s. 36-41, seria: Dzieje Narodu i Państwa Polskiego. ISBN 83-03-02058-7.
3. Stanisław Myśliborski-Wołowski: Rejencja bydgoska a powstanie styczniowe. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1975, s. 104-105.
4. Natalis Sulerzyski: Pamiętnik Natalisa Sulerzyskiego byłego posła ziemi pruskiej na Sejm Berliński. Kujawsko-Pomorska Biblioteka Cyfrowa. [dostęp 2013-01-10].
5. Korespondencja redakcyjna. Z Kujaw. „Dziennik Poznański”. nr 44, s. 2, 24 lutego 1863.Sprawdź autora:1.
6. Krzysztof Gorczyca, Michał Górny, Krzysztof Płachciński, Szlakiem partii Kazimierza Mielęckiego 1863 – Studium Historyczno-Archeologiczne, Muzeum Okręgowe w Koninie, Konin 2022, s. 185-190, ISBN 978-83-60168-34-9
7. Korespondencja redakcyjna. Królestwo Polskie, Warszawa. „Dziennik Poznański”. nr 46, s. 2, 26 lutego 1863.Sprawdź autora:1.
8. Korespondencja redakcyjna. Z Królestwa. „Dziennik Poznański”. nr 48, s. 2, 28 lutego 1863.Sprawdź autora:1.
9. Bogusław Bogucki: Bitwa pod Krzywosądzą (1863). www.kohr.kujawsko-pomorskie.pl. [dostęp 2013-01-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-10-06)].
10. Bronisław Wojciechowski: Z Kroczowa i Konopnicy Konopniccy herbu Jastrzębiec : dzieje rodu. Warszawa, Łomianki: Zbigniew Damec, 1984, s. 58. OCLC 169863744.
11. Patrycja Gorzycka. Historia i zabytki Krzywosądzy. „Kujawy i Pomorze. Dwumiesięcznik turystyczno-krajoznawczy.”. nr 2(5), s. 16, 2007. Sejmik prezesów PTTK Województwa Kujawsko-Pomorskiego. ISSN 1507-1960. [zarchiwizowane z adresu].
12. Marzanna Woźniak: Historia gminy Dobre. www.ugdobre.pl. [dostęp 2013-01-10].

Bibliografia

• Stefan Kieniewicz: Powstanie styczniowe. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1987, s. 36-41, seria: Dzieje Narodu i Państwa Polskiego. ISBN 83-03-02058-7.
• Stanisław Myśliborski-Wołowski: Rejencja bydgoska a powstanie styczniowe. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1975, s. 104-105.
• Natalis Sulerzyski: Pamiętnik Natalisa Sulerzyskiego byłego posła ziemi pruskiej na Sejm Berliński. Kujawsko-Pomorska Biblioteka Cyfrowa. [dostęp 2013-01-10].

Linki zewnętrzne

• Powstanie styczniowe. www.muzeumwp.pl. [dostęp 2013-01-10].
• Dziennik Poznański. Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa. [dostęp 2013-01-10].
• Biblioteka Warszawska 1914 Tom III Śląska Biblioteka Cyfrowa .