Cmentarz Wolnego Związku Religijnego

Cmentarz Wolnego Związku Religijnego we Wrocławiu, niem. Freidenkerfriedhof (dawniej cmentarz ofiar epidemii cholery z 1831, niem. Cholerafriedhof) – cmentarz utworzony przez magistrat wrocławski na Szczepinie, z dala od ówczesnej ścisłej zabudowy miasta (przy Bunzlauer Straße, obecnie ulica Bolesławiecka; w pobliżu An der Hahnenkrähe^{[uwaga 1]}, obecnej ul. Stacyjnej^{[uwaga 2]} oraz Frankfurter Straße, obecnej Legnickiej) po wybuchu epidemii^[1][2].

Cmentarz Wolnego Związku Religijnego

Freidenkerfriedhof

Widok współczesny fragmentu Parku Aleksandry Natalli-Świat, na którego terenie znajdował się niegdyś cmentarz Wolnego Związku Religijnego
Poprzednie nazwy	Cholerafriedhof
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Miejscowość	Wrocław
Adres	ul. św Mikołaja
Typ cmentarza	parafialny
Wyznanie	protestanckie
Stan cmentarza	zlikwidowany
Data otwarcia	1831; 1845[1][2]
Data ostatniego pochówku	ok. 1938[1]
Data likwidacji	1957[1][2]
Zarządca	1831–1845 urząd miasta, od 1845 Wolny Związek Religijny
Położenie na mapie Wrocławia Cmentarz Wolnego Związku Religijnego
Położenie na mapie Polski Cmentarz Wolnego Związku Religijnego
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Cmentarz Wolnego Związku Religijnego
51°06′56″N 16°59′57″E

Kilkanaście lat po epidemii, w roku 1845, cmentarz objął w zarząd powstały rok wcześniej z inicjatywy ks. Johannesa Ronge^[2][3] Niemiecki Kościół Katolicki^[1], zwany też (do 1859) Katolicką Wspólnotą w Chrystusie^[2]. Kilka lat później, w roku 1849, wskutek nałożonej nań przez biskupa wrocławskiego Melchiora von Diepenbrocka ekskomuniki, J. Ronge wyemigrował do Londynu, a w roku 1859 członkowie wspólnoty weszli w skład liberalno-racjonalistycznego ruchu religijnego noszącego nazwę Wolnego Związku Religijnego^[1][2].

Zmarły w ubóstwie Christian Gottfried Daniel Nees von Esenbeck, były profesor uniwersytetów w Erlangen, Bonn i Wrocławiu, lekarz, botanik oraz działacz społeczny i polityczny, były poseł do pruskiego landtagu, pochowany został w roku 1858 w południowo-zachodniej części cmentarza Wolnego Związku Religijnego. Nagrobek von Esenbecka z jego reliefowym przedstawieniem miał kształt postumentu na kwadratowej podstawie^[1].

W 1906 roku na cmentarzu postawiony został dom przedpogrzebowy. Po rozwiązaniu gminy wyznaniowej w roku 1938 cmentarz został zamknięty, a ostatecznie zlikwidowano go w 1957 roku^[1]. Obecnie teren dawnego cmentarza wchodzi w skład Parku Aleksandry Natalli-Świat^{[uwaga 2][4][5]}, upamiętniającego polską posłankę, która zginęła w katastrofie polskiego Tu-154 w Smoleńsku w 2010 roku^[6]

Uwagi

1. Niemiecka nazwa tej peryferyjnej uliczki (znajdującej się w XIX wieku na granicy miasta), An der Hahnenkrähe, oznacza dosłownie „Przy pianiu koguta” i według autora przewodnika po Wrocławiu z 1937 roku pt. Kennst Du das Schöne Breslau? („Czy znasz ten piękny Wrocław?”), Fritza Wiedermanna, jest wspomnieniem szesnastowiecznej miejscowej legendy o zakładzie rycerza z diabłem, z której rycerz wyszedł zwycięsko dzięki temu, że diabeł nie wiedział o zasadzie, że bramy miejskie otwierane są rano dopiero po tym, jak zapieją pierwsze koguty^[7].
2. W sąsiedztwie cmentarza Wolnego Związku Religijnego, wzdłuż ulicy An der Hahnenkrähe, władze miejskie wyznaczyły działkę na potrzeby cmentarza elżbietanek, który uruchomiony został w 1868 roku^{[uwaga 3]}. Oba te cmentarze zostały zlikwidowane ostatecznie w 1957 roku, tereny po nich wchodzą w skład Parku Aleksandry Natalli-Świat.
3. Burak i Okólska 2007 ↓, s. 109–110.

Przypisy

1. Burak i Okólska 2007 ↓, s. 200.
2. Encyklopedia Wrocławia 2000 ↓, Cmentarz Wolnego Związku Religijnego, s. 116.
3. Encyklopedia Wrocławia 2000 ↓, Wolny Związek Religijny, s. 910.
4. Cmentarz Wolnego Związku Wyznaniowego. fotopolska.eu. [dostęp 2021-04-05]. (pol.).
5. Park Aleksandry Natalli-Świat. fotopolska.eu. [dostęp 2021-04-05]. (pol.).
6. Monika Dubec: Tereny zielone imienia A. Natalli-Świat, J. Szmajdzińskiego i W. Stasiaka. ARAW S.A, 2020-09-18. [dostęp 2021-04-05]. (pol.).
7. An der Hahnenkrähe – Przy Męce Piotrowej. fotopolska.eu. [dostęp 2021-04-05]. (pol.).

Bibliografia

• Encyklopedia Wrocławia. Jan Harasimowicz (red.). Wyd. I. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2000. ISBN 83-7023-749-5.
• MarekM. Burak MarekM., HalinaH. Okólska HalinaH., Cmentarze dawnego Wrocławia, Wrocław: Muzeum Architektury we Wrocławiu: Wydawnictwo Via Nova, 2007, s. 200–202, ISBN 978-83-89262-38-7, ISBN 978-83-60544-21-1, OCLC 832459570.