Cmentarz przy ul. Francuskiej w Katowicach

Cmentarz katolicki przy ul. Francuskiej w Katowicach – nekropolia założona w 1870 w związku z budową kościoła pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny. Jest to jedna z najstarszych i najbardziej wartościowych pod względem historycznym nekropolii w Katowicach. Graniczy z cmentarzem ewangelickim położonym przy tej samej ulicy.

Cmentarz przy ul. Francuskiej
w Katowicach

nr rej. A/1516/93 z 26 lutego 1993[1]
Kaplica św. Józefa, 2024
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Miejscowość	Katowice
Adres	ul. Francuska 26
Typ cmentarza	wyznaniowy
Wyznanie	katolicki
Stan cmentarza	czynny
Data otwarcia	1870
Zarządca	Parafia Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Katowicach
Położenie na mapie Katowic Cmentarz przy ul. Francuskiej w Katowicach
Położenie na mapie Polski Cmentarz przy ul. Francuskiej w Katowicach
Położenie na mapie województwa śląskiego Cmentarz przy ul. Francuskiej w Katowicach
50°15′10″N 19°01′43″E

Historia

Cmentarz powstał w 1870^[2] obok założonego w 1856 przy ul. K. Damrota pierwszego cmentarza ewangelickiego^[3]. Jego teren ogrodzono, a od strony dzisiejszej ul. Francuskiej wzniesiono neogotycki budynek kostnicy i mieszkania grabarza^[4].

W 1924 wzniesiona została centralnie usytuowana Kaplica św. Józefa, której fundatorem był ks. kanonik Józef Cieśla. Jego grób znajduje się w przyziemiu. Przy ogrodzeniu, w sąsiedztwie cmentarza ewangelickiego znajduje się rzeźba Piety^[5].

W dwudziestoleciu międzywojennym stał się on najbardziej reprezentacyjnym cmentarzem Katowic. Za pochówek wokół kaplicy w 1936 trzeba było zapłacić 1000 zł^[6].

Pochowani

Z tym tematem związana jest kategoria: Pochowani na cmentarzu przy ul. Francuskiej w Katowicach.

• Spirydion Albański, piłkarz, olimpijczyk^[7]
• Michał Banasik, kompozytor, pianista, organista-wirtuoz
• Jan Baranowicz, poeta, prozaik^[8]
• Aleksander Baumgardten, polski poeta i prozaik^[7]
• Jan Brzoza, pisarz
• Adam Didur^[2][7], założyciel Opery Śląskiej
• Tadeusz Dobrowolski, chemik
• Jerzy Garda, śpiewak operowy
• Józef Gawor, ksiądz, redaktor naczelny „Gościa Niedzielnego”
• Stanisław Glüksman, chemik
• Adam Graczyński, senator
• Halina Holas-Idziakowa, artystka fotograficzka
• Zdzisław Jaskóła, konstruktor, docent, przewodniczący Rady Miejskiej w Katowicach^[9]
• Zbigniew Kalemba, kompozytor^[10]
• Tadeusz Kalinowski, aktor
• Janusz Kidawa, reżyser
• Wojciech Korfanty^[2], polski przywódca niepodległościowy Górnego Śląska
• Marian Langer, profesor chemii
• Stefania Michnowska, aktorka^[7]
• Mieczysława Mitera-Dobrowolska, językoznawca
• Jan Mitręga, górnik, minister górnictwa i energetyki, wicepremier
• Roman Motyka, działacz socjalistyczny
• Feliks Netz, pisarz, poeta, tłumacz literatury węgierskiej^[11]
• Teodor Obremba, lekarz, działacz narodowy i samorządowy
• Jan Piechulek, polityk, przewodniczący Rady Miasta Katowic (1924-1933), dziennikarz, poseł na Sejm RP III kadencji (1930–1935)
• Florentyna Pojdowa, uczestnika powstań śląskich, przełożona sanitariuszek Czerwonego Krzyża, działaczka plebiscytowa^[12]
• Teofil Franciszek Pojda, przedsiębiorca i działacz społeczny, powstaniec śląski^[12]
• ks. Michał Rękas, założyciel Apostolstwa Chorych^[7]
• Józef Rostek, lekarz^[2]
• Józef Rymer^[2], jeden z przywódców III powstania śląskiego, poseł na Sejm Ustawodawczy RP, pierwszy wojewoda śląski
• Stanisław Schaetzel, specjalista prawa gospodarczego, działacz przemysłu naftowego, wykładowca
• Napoleon Siess, dyrygent, dyrektor Opery Śląskiej
• Kazimierz Skiba, ostatni polski sołtys wsi Katowice^[2]
• Jan Smoleń, polski pedagog, śląski kurator oświaty
• Mieczysław Sośniak, prawnik^[7]
• Zygmunt Sowiński (grób symboliczny zmarłego w Dachau), przemysłowiec, poseł na Sejm III, IV i V kadencji w II Rzeczypospolitej
• Maria Stokowska-Misiurkiewicz, aktorka
• Bolesław Surówka, dziennikarz „Polonii” oraz „Dziennika Zachodniego”^[7]
• Sergiusz Toll^[13], lepidopterolog i prawnik
• Jerzy Warczewski, profesor nauk fizycznych, były kierownik Zakładu Fizyki Kryształów w Instytucie Fizyki Uniwersytetu Śląskiego
• Konstanty Wolny, pierwszy marszałek Sejmu Śląskiego (szczątki sprowadzono w 2012 ze Lwowa^[7])
• Jan Wysocki, polski rzeźbiarz, medalier
• Eugenia Wyszomirska-Kuźnicka, modelka Stanisława Ignacego Witkiewicza^[2]
• Jerzy Ziętek^[2], polski działacz państwowy, generał
• Ryszard Zaorski, aktor^[7]
• Andrzej Żabiński, pierwszy sekretarz KW PZPR w Katowicach w latach 1980−81^[14]

Obok tego katolickiego cmentarza usytuowany jest cmentarz ewangelicki będący pozostałością po cmentarzu ewangelickim przy ul. ks. Konstantego Damrota, który w większej części zlikwidowano po roku 1945. Obydwa cmentarze wpisano do rejestru zabytków (nr rej.: A/1516/93 z 26 lutego 1993)^[1][15].

Przypisy

1. Urząd Miasta Katowice: Wykaz obiektów chronionych poprzez wpis do rejestru zabytków. www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-08-17]. (pol.).
2. LOTA: Cmentarze w Katowicach, kto na nich spoczywa? Najwięcej wielkich nazwisk jest przy Francuskiej. [w:] naszemiasto.pl [on-line]. Katowice, 2016-10-30. [dostęp 2020-04-19].
3. Michał Bulsa: Ulice i place Katowic. Katowice: Prasa i Książka, 2012, s. 67. ISBN 978-83-933-665-8-3. (pol.).
4. Waldemar Jama, Aleksandra Niesyto: Cmentarze Katowic. Katowice: Muzeum Historii Katowic, 1997, s. 25. ISBN 83-907154-5-7.
5. Cmentarz - Katowice ul. Francuska. silesia.edu.pl. [dostęp 2024-06-08].
6. Waldemar Jama, Aleksandra Niesyto: Cmentarze Katowic. Katowice: Muzeum Historii Katowic, 1997, s. 10. ISBN 83-907154-5-7.
7. Antoni Wilgusiewicz: Lwowianie i kresowianie na cmentarzach Katowic. Instytut Myśli Polskiej im. Wojciecha Korfantego, 2020-04-10. [dostęp 2020-08-03].
8. Katowickie bery..., Nasze Katowice, nr 8 (34), ISSN 1899-9530, s. 5.
9. Zmarł doc. Zdzisław Jaskóła. www.polsl.pl, 2018-04-04. [dostęp 2024-08-24]. (pol.).
10. Polacy związani z muzyką, zmarli w 2015 roku. [w:] muzykapolska.org.pl [on-line]. Instytut Muzyki i Tańca. [dostęp 2020-05-15].
11. Feliks Netz spoczął na cmentarzu przy Francuskiej. dziennikzachodni.pl, 17 kwietnia 2015. [dostęp 2016-04-16].
12. Maria WeronikaM.W. Kmoch Maria WeronikaM.W., Florentyno Pojdowa, gdzie jesteś?, „Miesięcznik Ślask”, 26 (11 (314)), 2021, s. 26–27.
13. Tadeusz Hadaś: Toll Sergiusz. W: Almanach entomologów polskich XX wieku. Marek Bunalski, Jerzy J. Lipa, Janusz Nowacki (red.). Poznań: Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 2001, s. 205, seria: Wiadomości Entomologiczne XX, Suplement. ISBN 83-88518-17-8.
14. Waldemar Jama, Aleksandra Niesyto: Cmentarze Katowic. Katowice: Muzeum Historii Katowic, 1997, s. 20. ISBN 83-907154-5-7.
15. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 23 lipca 2024 [dostęp 2011-08-17].

Bibliografia

• Jerzy Abramski: Ulice Katowic. Zawiercie: Graf−Mar, 2000, s. 125−134. ISBN 83-913341-0-4.
• Śląski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Katowicach: Rejestr zabytków w Katowicach. www.wkz.katowice.pl. [dostęp 2011-08-17]. (pol.).
• Urząd Miasta Katowice: Lokalny Program rewitalizacji miasta Katowice na lata 2007-2013. www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-08-17]. (pol.).
• Urząd Miasta Katowice: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, Cz. 1, Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego. www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-08-17]. (pol.).