Loading AI tools
dialekt przejściowy Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Dialekty torlackie, narzecze torlackie (serb.-chorw. torlačko nar(j)ečje[1], srednjoštokavski dijalekti[2]) lub dialekt timocko-prizreński[3] (serb.-chorw. prizrensko-timočki dijalekt) – obszar gwar przejściowych między językiem serbskim (serbsko-chorwackim) a macedońskim[4], zaliczany do gwar serbsko-chorwackich (serbskich)[3]. Pod względem genetycznym należą one do grupy zachodnio-południowosłowiańskiej, przez co bywają zaliczane do dialektów sztokawskich, jako tzw. dialekty średniosztokawskie (w opozycji do nowosztokawskich i starosztokawskich)[2].
Gwary torlackie są używane w południowej Serbii (część Kosowa i Metochii, dorzecze Południowej Morawy i Timoku aż po Zaječar), w północnej Macedonii niemal po Tetowo, Skopje, Sztip i Kratowo, a także w północno-zachodniej Bułgarii, sięgając aż po Radomir, Breznik, Bełogradczik[3]. Płynnie przechodzą od południa w dialekt północnomacedoński, a od wschodu w dialekt zachodniobułgarski.
Deklinacja torlacka nie ma charakteru typowego dla języka literackiego. Gwary te cechują się szeregiem bałkanizmów, takich jak: utrata kategorii bezokolicznika, uproszczenie deklinacji, czas przyszły tworzony przy pomocy formy će (chce), intensywne stosowanie form enklitycznych zaimków osobowych. W słownictwie widoczne są wpływy tureckie i albańskie[1].
Pod względem wielu cech są to gwary typu bułgarsko-macedońskiego, o czym świadczy:
Z drugiej strony pierwotne cechy fonetyczne i morfologiczne świadczą o tym, że genetycznie należy on do grupy zachodnie języków południowosłowiańskich. Cechami, które bezwzględnie odróżniają gwary torlackie od zarówno gwar macedońskich, jak i bułgarskich, są:
Mimo tych charakterystycznych cech grupy zachodniej, nie dotarło tu większość pochodzących z okresu od XIII do XIV wieku innowacji sztokawskich, jak przejście *l̥ w u, np. dlăg czy w innych gwarach vl̥k, przejście wygłosowego -l w -o, np. znal, bel, a także odmiana typu dojdem zamiast sztokawskiej dođem[5]. Dotarły tutaj jednak innowacje sztokawskie rozwinięte do XIII wieku, takie jak *ǫ > u, przejście *ť, *ď > ć, đ, czy przejście nagłosowego čr- w cr- albo metateza vs- do sv-[6].
Obszar gwar torlackich można podzielić na trzy dialekty:
Do gwar torlackich zaliczana jest także gwara Karaszewców, zamieszkujących siedem wsi w rumuńskiej części Banatu[7].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.