Dyktator (starożytny Rzym)
Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Dyktator (łac. dictator od dictō forma częstościowa dīcō ‘mówić’ i –tor ‘sprawca czynności’) – rzymski urzędnik nadzwyczajny (extraordinarius), któremu przyznawano najwyższą władzę na okres maksymalnie sześciu miesięcy, w sytuacji kryzysowej państwa (np. podczas wojny lub w celu przeprowadzenia wyborów)[1].
|
Ten artykuł od 2023-04 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. |
Wybór dyktatora należał początkowo do komicjów centurialnych. Później powoływany był przez konsulów na polecenie senatu i był to jedyny urząd w republice rzymskiej, na który mianowano, a nie wybierano. Dyktator powoływał dowódcę jazdy (magister equitum), który w czasie wojny dowodził jazdą, podczas gdy dyktator stał na czele piechoty. Oznaką nieograniczonej władzy dyktatora było 24 liktorów towarzyszących mu nawet w samym mieście. Do legendy przeszedł Lucjusz Kwinkcjusz Cyncynat – rolnik, którego w 458 p.n.e. obwołano dyktatorem podczas wojny z ludem Ekwów. Po jej zakończeniu natychmiast zrezygnował z urzędu i powrócił do pracy na roli.
W I wieku p.n.e. nadużywanie tego urzędu (wpierw przez Lucjusza Korneliusza Sullę, który objął urząd bez ograniczeń czasowych, następnie przez Juliusza Cezara, który został dictator in perpetuum „dyktatorem na zawsze”) doprowadziło do końca republiki.