Loading AI tools
europejski organ sądownictwa Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Europejski Trybunał Praw Człowieka (ETPC) (ang. European Court of Human Rights, fr. Cour européenne des droits de l’homme) – europejski organ sądownictwa międzynarodowego powołany w 1959. Siedziba Trybunału znajduje się w Strasburgu, we Francji.
W następstwie zmian wprowadzonych Protokołem 11, w 1998 Trybunał stał się jedynym i działającym w pełnym wymiarze czasu (ang. full-time) organem sądowym Europejskiej konwencji praw człowieka (EKPC), zastępując w tym zakresie Europejską Komisję Praw Człowieka i Trybunał Praw Człowieka.
Orzeka w sprawach praw człowieka zapisanych w Konwencji i protokołach dodatkowych do niej, rozpatrując skargi obywateli 46 państw członkowskich Rady Europy, które ratyfikowały Konwencję. Trybunał jest organem Rady Europy[1].
W 2010 weszły w życie rozwiązania zawarte w Protokole 14, których celem było zapewnienie efektywności działania Trybunału.
Siedziba Trybunału w Strasburgu od 1995 mieści się w nowoczesnym budynku zaprojektowanym przez brytyjskiego architekta Richarda Rogersa.
Zgodnie z art. 21 ust. 3 Konwencji sędziowie zasiadający w Trybunale „powinni być ludźmi o najwyższym poziomie moralnym i muszą albo posiadać kwalifikacje do sprawowania wysokiego urzędu sędziowskiego, albo być prawnikami o uznanej kompetencji”, co ma stanowić gwarancję odpowiednio wysokiego poziomu orzecznictwa. Przyjęto zasadę, że sędziowie rekrutują się po jednym z każdego państwa-strony Konwencji. Aktualnie jest 46 takich państw, więc i liczba sędziów Trybunału wynosi 46.
Sędziowie są wybierani na okres dziewięciu lat (do 2010 – sześciu[2]), bez prawa do reelekcji[3]. Kadencja sędziów upływa także z chwilą osiągnięcia przez nich wieku 70 lat. Żaden sędzia nie może być odwołany ze swojego urzędu, chyba że pozostali sędziowie postanowią większością dwóch trzecich głosów, że przestał on spełniać stawiane mu wymogi. W okresie sprawowania funkcji wymaga się od nich niepodejmowania jakiejkolwiek działalności, która mogłaby narazić na szwank ich niezależność, bezstronność czy utrudnić wykonywanie obowiązków sędziowskich w pełnym wymiarze czasu. Przykładowo nie mogą oni reprezentować żadnej ze stron sporu przed Trybunałem ani jej doradzać – byłaby to działalność nie do pogodzenia z sędziowską bezstronnością.
Sędziowie zasiadają i orzekają we własnym imieniu. Mimo że kandydatów na sędziów proponują poszczególne państwa-strony Konwencji, po wyborze sędziowie nie reprezentują stanowiska swojego państwa, tym bardziej nie mogą więc przyjmować od niego instrukcji.
Polskimi sędziami byli dotychczas: Jerzy Makarczyk (1992–2002), Lech Garlicki (2002–2012) i Krzysztof Wojtyczek (od 1 listopada 2012).
Formalnie wyroki wydaje Trybunał. Nie oznacza to jednak, iż cały skład Trybunału zajmuje się każdą sprawą. Wręcz przeciwnie, rozpatrując skargę indywidualną Trybunał nigdy nie działa in pleno, lecz zajmuje się nią w węższym składzie, jako trzyosobowy Komitet, siedmioosobowa Izba lub siedemnastoosobowa Wielka Izba.
Formy organizacyjne, w jakich działa Trybunał:
Pierwszy wyrok, w sprawie Lawless przeciwko Irlandii (Lawless v. Ireland), Europejski Trybunał Praw Człowieka wydał 14. listopada 1960. 18. września 2008 Trybunał wydał swój dziesięciotysięczny wyrok[4].
Każdy sędzia – członek Trybunału może występować w trzech możliwych rolach:
Od momentu uznania jurysdykcji organów strasburskich (1. maja 1993) do Trybunału zaczęły trafiać sprawy wnoszone przez polskich obywateli. Przeważnie były to skargi dotyczące opieszałości funkcjonowania sądów i nieprawidłowości odnośnie kar ograniczenia wolności. Według danych na koniec 2022 roku Polska była na siódmym miejscu pod względem liczby spraw zawisłych przed Trybunałem. Według tych statystyk najwięcej skarg pochodziło z: Turcji (26,9%), Rosji (22,4%), Ukrainy (13,9%), Rumunii (6,4%), Włoch (4,8%), Grecji (3,8%), Polski (3,3%), Azerbejdżanu (2,9%), Serbii (2,6%) i Armenii (1,7%)[5].
W maju 2017 prezes Trybunału Konstytucyjnego Julia Przyłębska podjęła decyzję o wycofaniu TK z porozumienia o upowszechnianiu w Polsce orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka i zarazem o zaniechaniu tłumaczenia tych orzeczeń na język polski[6].
W sierpniu 2017 Rzecznik Praw Obywatelskich Adam Bodnar zwrócił się z apelem do polskiego społeczeństwa o pomoc w tłumaczeniu i w promowaniu orzecznictwa ETPCz[7].
Od 2011 do 2018 Helsińska Fundacja Praw Człowieka publikowała omówienia orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka przygotowane przez Marka Antoniego Nowickiego, adwokata, byłego sędziego w Europejskiej Komisji Praw Człowieka w Strasburgu[8][9].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.