Loading AI tools
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
GZA-651 (PAZ-651, KAwZ-651) – rodzina radzieckich autobusów produkowanych przez firmy Gorkowskie Zakłady Autobusowe, PAZ i KAwZ w latach 1950–1973. Do napędu użyto silnika R6 o pojemności 3,5 l. Moc przenoszona była na oś tylną (4x2) poprzez 4-biegową manualną skrzynię biegów. Pojazd przewozić mógł 19–20 pasażerów na miejscach siedzących. Konstrukcyjnie oparty był na ciężarowym GAZie-51 i budowano je na podwoziach dostarczanych przez GAZ.
KAwZ-663 (wersja 4×4) | |
Dane ogólne | |
Inne nazwy |
PAZ-651, KAwZ-651 |
---|---|
Producent | |
Lata produkcji |
1950–1973 |
Miejsce produkcji | |
Dane techniczne | |
Układ drzwi |
1-0-0 |
Liczba drzwi |
1 |
Silniki |
R6 3,5 l |
Moc silników |
70 KM |
Skrzynia biegów |
4-biegowa manualna |
Długość |
6170 mm |
Szerokość |
2360 mm |
Wysokość |
2625 mm[1] |
Masa własna |
3550 kg |
Masa całkowita |
5550 kg |
Rozstaw osi |
3300 mm |
Wnętrze | |
Liczba miejsc ogółem |
23[1] |
Liczba miejsc siedzących |
Autobus został opracowany w 1949 roku i pierwotnie produkowany był w latach 1950–1951 w Gorkowskich Zakładach Autobusowych w Gorkim, pod marką GZA-651. Oparty był na kompletnym podwoziu ciężarówki GAZ-51, zbudowanej w klasycznym układzie, z wystającą do przodu maską silnika, i taki układ zachował też autobus. Na podwoziu w jego środkowej i tylnej części zabudowano przedział pasażerski, połączony z kabiną kierowcy. Szkielet nadwozia był drewniany, pokryty blachą, drewniana była również podłoga[3]. Produkcję rozpoczęto w październiku 1950[2].
Opracowano też alternatywny model GZA-650, zbudowany na przedłużonym podwoziu GAZ-51, lecz z nowocześniejszym wagonowym nadwoziem, ale władze wybrały do produkcji model GZA-651 z uwagi na możliwość szybszego skierowania go do produkcji[2].
W związku ze zmianą profilu zakładów w Gorkim, produkcję autobusu przekazano następnie wraz z dokumentacją i oprzyrządowaniem do zakładów PAZ, które do tej pory produkowały części samochodowe. Pierwsze autobusy w Pawłowie wyprodukowano 8 sierpnia 1952[3]. Otrzymały one oznaczenie PAZ-651, lecz stosowano także poprzednie oznaczenie GZA-651, zwłaszcza w dokumentacji zakładowej[3]. W odróżnieniu od pierwowzoru, maskę silnika ciężarówki zastąpiono przez nową, bardziej estetyczną, z zaokrągloną kratą atrapy chłodnicy i zaokrąglonym nosem maski[3], podobną do GAZ-69. Otrzymały one też dodatkowo kierunkowskazy od Pobiedy na przedniej ściance kabiny. W 1957 przeprowadzono modernizację modelu, otrzymał on wówczas całkowicie metalowe nadwozie i nazwę PAZ-651A. W związku z wdrożeniem do produkcji w 1958 roku nowego autobusu PAZ-652, produkcję PAZ-651A przeniesiono do nowo utworzonych zakładów KAwZ, lecz mimo to były one produkowane w Pawłowie jeszcze do 1961 roku[3]. Łącznie wyprodukowano w zakładach PAZ 34 475 autobusów tego modelu, w tym większość – ok. 24 tys. w wersji PAZ-651A[3].
Produkcja autobusu PAZ-651A została w 1958 roku przekazana także do fabryki KAwZ w Kurganie, gdzie był produkowany pod nazwą KAwZ-651A. Pierwszy wyprodukowano tam 14 stycznia 1958[4]. Autobusy wczesnej produkcji odpowiadały w pełni modelowi PAZ-651A. Jeszcze w 1958 roku zaprzestano montowania przednich kierunkowskazów od Pobiedy[4]. Od końca 1962 roku, dla uproszczenia produkcji, autobusy miały typową maskę i płaską atrapę chłodnicy zunifikowane z ciężarówką GAZ-51, zamiast oryginalnej konstrukcji stosowanej w PAZ-ach[4]. Wprowadzane były następnie niewielkie zmiany, głównie dotyczące oświetlenia tylnego i gabarytowego. W 1970 roku usunięto kwadratowe okienko z numerem linii z dachu znad szyby przedniej[4]. We wrześniu 1970 roku wprowadzono do produkcji ulepszony model KAwZ-651B, różniący się dodaniem ogrzewania kabiny pasażerskiej. Produkowano go do 1973 roku, kiedy został zastąpiony przez nowy model KAwZ-685[5].
Prosta drewniano-metalowa konstrukcja nadwozia wczesnej wersji oraz zastosowanie gotowego podwozia spowodowały, że autobusy typu GZA-651 produkowano także w innych miejscach. Oprócz wymienionych zakładów, produkowano je też w Ryskich Zakładach Autoremontowych w Rydze (pod oznaczeniem RARZ-651) i w Tartuskich Zakładach Autoremontowych w Tartu (jako GZA-651). Podobne nieseryjne modele autobusów budowano też lokalnie na podwoziach GAZ-51 w innych warsztatach, w tym w moskiewskich zakładach autoremontowych Ariemkuz, które opracowały dokumentację uproszczonej wersji[4].
W latach 1950–1956 produkowano wersję PAZ-653 – ambulans, w latach 1950–1958 zaś PAZ-657 i PAZ-659 – vany o zamkniętym nadwoziu.
Wersją autobusu był KAwZ-663, z napędem na obie osie, oparty na podwoziu ciężarówki terenowej GAZ-63.
Nadwozie pierwotnie było metalowe na drewnianym szkielecie. Miało troje pojedynczych drzwi: z przodu po prawej stronie dla pasażerów i po lewej dla kierowcy oraz awaryjne w tylnej ścianie[1]. Dla zwiększenia komfortu, tylne resory ciężarówki zastąpiono przez bardziej miękkie, z czterema hydraulicznymi amortyzatorami podwójnego działania[1].
Na bocznych odejmowanych ścianach maski GZA-651 i wczesnych PAZ-651 był wytłoczony napis „Автозавод им. Молотова” (Awtozawod im. Mołotowa), następnie „Павловский автобусный завод им. Жданова” (Pawłowskij awtobusnyj zawod im. Żdanowa)[3], a na samochodach KAwZ był napis „Курганский автобусный завод” (Kurganskij awtobusnyj zawod)[4].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.